Найзағайлы дауылдар әрдайым адамдарды әрі қорқытып, әрі тамсандырған табиғат құбылысы ретінде ерекше орын алады. Бұл құдіретті құбылыстар көзге көрінерлік молниялармен, гүрілдеген күркіреумен, құйған жаңбырмен және ауа райының күрт өзгеруімен бірге жүреді. Найзағайдың жарқылы мен дауылдың дауысы ақындарды, суретшілерді шабыттандырса, зерттеушілер үшін ғылымға жол ашты. Гроза атмосферадағы су айналымына, химиялық элементтердің таралуына зор ықпал етеді. Төменде найзағайлы дауылдарға қатысты жиырма төрт қызықты дерек ұсынылады, олар бұл табиғи құбылысқа жаңаша қарауға мүмкіндік береді.
- Найзағайлы дауыл Жердің кез келген нүктесінде, ауа ылғалдығы мен жылуы жеткілікті болғанда, пайда болуы мүмкін.
- Экватор маңында бұл құбылыс жиі кездеседі, өйткені булану қарқынды, ауа температурасы жоғары болады.
- Әлем бойынша әр секунд сайын шамамен екі мың молния жарқылдайды.
- Ең күшті найзағай Венесуэлада Маракайбо көлінде байқалады, мұнда жылына үш жүз түнге жуық найзағай жарқылдайды.
- Дауылды бұлттарда өте күшті жоғары бағытталған ауа ағындары пайда болады, олар су тамшыларын немесе мұз кесектерін он километрден жоғарыға көтере алады.
- Гроза бірнеше даму кезеңінен өтеді, оның ішінде басталу, қарқынды және соңғы фазалар бар.
- Найзағай ауа температурасын отыз мың градус Цельсийден де жоғары қыздырады, бұл Күн бетінің температурасынан бес есе артық.
- Күркіреген дыбыс – электрлік разрядпен қызған ауаның жылдам ұлғаюынан болады және молниядан кейін естіледі.
- Дауылдың қашықтығын шамамен молнияның жарқылынан кейінгі секундтарды санап, оны үшке бөлу арқылы анықтауға болады.
- Молния бірнеше түрге бөлінеді: сызықты, шар тәрізді және тармақталған, олардың әрқайсысы ерекше көрінеді.
- Найзағай разрядтары бұлттың ішінде, бұлттар арасында немесе бұлт пен жер арасында жүруі мүмкін.
- Молния эпицентрден өте алыс орналасқан нысандарды да зақымдауы мүмкін, себебі электр заряды ондаған километрге «секіре» алады.
- Найзағай кезінде ашық алаңнан, биік ағаштан және металл заттардан аулақ болу қажет.
- Молнияның басты құрбандары – мал бағушылар, балықшылар және далада немесе ашық жерде жүрген демалушылар.
- Молниядан қорғайтын арнайы құрылғылар, яғни найзағай тартқыштар, ғимараттар мен өндірістік нысандарда орнатылады.
- Кейде құмға найзағай түскенде ерекше шыны тәрізді түзілістер – фульгуриттер пайда болады.
- Кейбір халық сенімінде күркіреу мен найзағай құдайлардың ашуы немесе маңызды оқиғаның хабаршысы саналған.
- Молнияның тура соққысын кейде адамдар аман-есен басынан өткерген, дегенмен бұл өте сирек болады.
- Дауылды жаңбыр көбіне өте күшті, бұл су басуға, әсіресе су ағызу жүйесі нашар қалаларда, себеп болуы мүмкін.
- Кей жануарлар грозаның жақындағанын ерте сезіп, мазасызданып, бас сауғалай бастайды.
- Ежелден бері адамдар күркіреген дыбыс пен найзағайдың сырын түсінуге тырысқан, тек XVIII ғасырда Бенжамин Франклин бұл электрлік құбылыс екенін дәлелдеген.
- Молнияның қоршаған ортаға тигізетін пайдасы да бар, ол өсімдіктердің өсуіне қажет азоттың түзілуіне себеп болады.
- Найзағайлы дауылдар атмосфераны жаңартып, ғаламшардағы жылудың таралуына ықпал етеді.
- Қазіргі болжам әдістері жетілдірілсе де, найзағайдың нақты қай уақытта және қай жерде болатынын дәл анықтау қиын, сондықтан ол ең құпия табиғи құбылыстардың бірі болып қала береді.
Найзағайлы дауылдар өзінің күш-қуатымен әрі болжап болмайтын табиғатымен адамды таңғалдыра береді. Бұл құбылыс табиғаттың ұлылығын еске салып, оның Жердегі тіршілікке тигізер әсерін айғақтайды. Найзағайды зерттеу арқылы біз тек білімімізді кеңейтіп қоймай, сонымен бірге климат пен қоршаған ортаны қалыптастыратын стихияларды қадірлеуді үйренеміз.
