Күн жүйесіндегі барлық планеталардың ішінде Юпитер өзінің алып көлемімен, ерекше құрылысымен және атмосферасындағы ғажайып құбылыстарымен ерекше орын алады. Бұл ғаламшарды зерттеу ежелден астрономдар мен ғарышқа қызығатын жандардың назарын аударды. Әрбір жаңа зерттеу аппараты Юпитерге қатысты тың мәлімет әкеліп, мамандарды тағы да таң қалдырады. Бұл алыптың бетінде және атмосферасында кездесетін ерекше құбылыстар ғалымдарды ғана емес, бүкіл адамзатты таңғалдырады. Юпитердің серіктері мен сақиналары да адам баласын жаңа ашылымдарға жетелейді. Планетаның қайталанбас ерекшеліктері оны Күн жүйесінің нағыз «алтынына» айналдырады.
- Юпитер – Күн жүйесіндегі ең үлкен ғаламшар. Оның массасы барлық өзге планеталардың жиынтық массасынан да асады.
- Юпитердің диаметрі шамамен 143 мың шақырымға жетеді. Бұл Жердің диаметрінен 11 есе үлкен деген сөз.
- Бұл алып негізінен сутегі мен гелийден тұрады. Ішкі қабаттарында қысым соншалық, сутегі сұйық күйге өтеді.
- Юпитер өз осін өте жылдам айналады. Бір тәулік осы планетада бар болғаны 10 сағатқа жуыққа созылады.
- Жылдам айналу салдарынан ғаламшардың полюстері айтарлықтай сплющивается, яғни екі ұшынан қысылғандай болады.
- Планетаның атмосферасында өте күшті дауылдар мен құйындар болады. Ең әйгілі құбылыс – Үлкен Қызыл Дақ, алып дауыл болып табылады.
- Үлкен Қызыл Дақ кем дегенде 350 жылдан бері байқалып келеді. Оның көлемі бірнеше Жер планетасына пара-пар.
- Юпитердің атмосферасында ендік бойымен айқын жолақтар көрінеді. Бұл жолақтар қарама-қарсы бағытта соғатын күшті желдерден пайда болады.
- Планетадағы жел жылдамдығы сағатына 600 шақырымға дейін жетеді. Бұл Жердегі кез келген дауылдан бірнеше есе күшті.
- Юпитердің өте жіңішке, бірақ кең сақиналар жүйесі бар. Олар тек XX ғасырдың соңында ғарыш аппараттарының көмегімен анықталған.
- Бұл алыптың магнит өрісі Күн жүйесіндегі ең қуаттысы. Оның күші Жердің магнит өрісінен 20 мың есе асады.
- Юпитердің магнитосферасы соншалықты ауқымды, тіпті оған Күннің өзі сыйып кетер еді. Бұл планетаны және оның серіктерін ғарыштық сәулелерден қорғайды.
- Юпитердің төңірегінде 90-нан астам серік айналып жүреді. Ең белгілілері – Ио, Еуропа, Ганимед және Каллисто.
- Ганимед – тек Юпитердің ғана емес, бүкіл Күн жүйесіндегі ең үлкен серік. Оның диаметрі тіпті Меркурий планетасынан да үлкен.
- Ғалымдар Еуропа серігінің астында мұзды қабаттың астында мұхит бар деп болжайды. Бұл оны жерден тыс тіршілік іздеу үшін ең қызықты нысандардың біріне айналдырады.
- Ио серігі жанартау белсенділігі жағынан рекордшы саналады. Оның бетінде үнемі атқылаулар болып тұрады.
- Юпитер көптеген ғарыштық денелерді өзіне тартып, жұтып жібереді. Оның күшті тартылыс өрісі ішкі планеталарды көптеген комета мен астероидтан қорғайды.
- Юпитер Жерден қарағанда Венера мен Айдан кейінгі ең жарық планета. Оны қарапайым көзбен де оңай көруге болады.
- Атмосфераның жоғарғы қабатында температура минус 145 градусқа дейін төмендейді. Ал орталыққа жақындаған сайын температура күрт артады.
- Планетада бұлт пен дауыл көп болғанымен, нақты қатты беті жоқ. Атмосфера сұйық және қатты қабаттарға біртіндеп ауысады.
- Юпитер Күннен алған энергиядан гөрі, ішкі процестер есебінен көбірек энергия шығарады. Бұл оның баяу сығылуы мен ішкі өзгерістеріне байланысты.
- Юпитердің жасы Күн жүйесінің жасымен шамалас – шамамен 4,5 миллиард жыл. Ол алғашқы пайда болған планеталардың бірі.
- Жыл сайын ғалымдар Юпитердің жаңа серіктерін анықтайды. Қазіргі технология ұсақ және алыс денелерді табуға мүмкіндік береді.
- Бұл планета өз атауын ежелгі римдіктердің басты құдайының құрметіне алған. Грек мифологиясында оған Зевс сәйкес келеді.
- Болашақта Юпитер адамзаттың ғарышты игеруінде маңызды орын алуы мүмкін. Оның серіктерінде ғылыми базалар мен ғарыштық станциялар салу жоспары бар.
- Юпитерді зерттеу адам баласын үнемі таңдандырады. Бұл планетаның жұмбақтары мен ғажайыптары жаңа ғылыми ізденістерге жол ашады.
Бұл деректер Юпитердің Күн жүйесіндегі ерекше орнын көрсетеді. Оның қайталанбас қасиеттері тұтас бір таңғажайып әлемге айналған. Юпитерді зерттеу арқылы адамзат Күн жүйесінің қалыптасуы мен құрылысын тереңірек түсіне алады. Бұл алып планета Жерді қорғап қана қоймай, бүкіл ғаламды тануға мүмкіндік береді.
