Адам миы – табиғаттағы ең күрделі әрі таңғаларлық құрылымдардың бірі. Ол барлық ойлау, есте сақтау, сезіну және қимыл-қозғалыс үдерістерін басқарады. Ғылым мен технологияның дамуына қарамастан, осы органның кейбір мүмкіндіктері әлі күнге дейін толық зерттелмеген. Зерттеушілер жыл өткен сайын жаңа әрі таңқаларлық мәліметтерге қол жеткізіп отыр. Бұл мақалада адам миына қатысты ерекше әрі пайдалы деректерді назарларыңызға ұсынамыз. Әрбір пункт – миымыздың ғажайып қуатын тағы бір қырынан тануға мүмкіндік береді.
- Ми адамның барлық энергиясының шамамен 20 пайызын тұтынады. Ол тыныштық күйінде болса да, үздіксіз оттегі мен глюкоза талап етеді.
- Ересек адамның миының орташа салмағы 1,3–1,4 килограмм. Ер адамдарда ол сәл ауырлау, бірақ бұл ақыл-ой қабілетіне әсер етпейді.
- Нейрондардың басым бөлігі құрсақтағы даму кезеңінде қалыптасады. Туылғаннан кейін олардың саны азайғанымен, байланыстар қалыптасуы жалғасады.
- Бір нейрон шамамен 10 мыңға дейін басқа жасушамен байланыс жасай алады. Мұндай синаптикалық байланыстар ойлау, есте сақтау және таным үшін маңызды.
- Ми ешқашан ауырмайды, өйткені онда ауырсыну рецепторлары жоқ. Сол себепті ота кезінде адам есін жимай-ақ операция жасалуы мүмкін.
- Мидың есте сақтау қабілеті бір миллион гигабайт ақпаратқа тең. Бұл адам өмір бойы үлкен көлемде білім жинақтай алатынын көрсетеді.
- Ұйқы кезінде ми белсенділігін жоғалтпайды. Ол ақпаратты сұрыптайды, естеліктерді бекітеді және қажетсіз қалдықтардан тазарады.
- Әр адамның миы құрылымы жағынан бірегей. Саусақ іздері секілді, екі адамның миы бір-біріне ұқсамайды.
- Бір ой жылдамдығы сағатына 430 шақырымға дейін жетуі мүмкін. Сол арқылы біз сыртқы ортаға лезде әрекет ете аламыз.
- Ми өмір бойы өзгеріп отырады. Бұл құбылыс нейропластика деп аталады және ол тәжірибе мен үйрену арқылы жүзеге асады.
- Баланың миында әр секунд сайын шамамен 1 миллион жаңа байланыс түзіледі. Бұл әсіресе ерте жаста өте белсенді байқалады.
- Мидың түсі – негізінен сұр және ақ. Сұр зат ақпаратты өңдесе, ақ зат оны жеткізумен айналысады.
- Ұйқының жетіспеушілігі ойлау қабілетін алкогольден де қатты тежейді. Бұл ұйқының маңызын айқын көрсетеді.
- Жас ұлғайған сайын ми көлемі азаяды. Бірақ зияткерлік белсенділік бұл өзгерісті баяулатуға көмектеседі.
- Музыка мидың құрылымына әсер етеді. Музыкалық аспаптарда ойнау нейрондар арасындағы байланыстарды нығайтады.
- Әйелдердің миы көбінесе екі жартышарды бір уақытта пайдаланады. Ал ерлерде тапсырмаға байланысты тек бір жартышар белсендірек болады.
- Ғашықтық кезінде ми нашақорлыққа ұқсас күйге түседі. Сондықтан бұл сезімдер өте қарқынды әрі терең болуы мүмкін.
- Күлкі стресс гормондарын азайтып, эндорфиндердің бөлінуін арттырады. Ол көңіл-күйді көтеріп қана қоймай, иммунитетті де нығайтады.
- Екі немесе одан да көп тіл білетін адамдардың мидың тілге жауапты бөлігінде сұр зат тығыз болады. Бұл есте сақтау мен зейінді жақсартады.
- Көру қызметі мидың жалпы белсенділігінің шамамен 30 пайызын қамтиды. Яғни, сыртқы ақпараттың көбі көз арқылы қабылданады.
- Ми кей ақпаратты бейсаналық деңгейде өңдей алады. Бұл процестер адамның ішкі түйсігімен де байланысты.
- Эмоциялар тек лимбикалық жүйеде емес, логикалық және қимыл аймақтарында да пайда болады. Сондықтан олар өте күрделі реакциялар жүйесін қамтиды.
- Дене белсенділігі миға оттегінің жетуін жақсартады. Бұл нейрондардың өсуіне және танымдық қабілеттің артуына ықпал етеді.
- Медитация ми құрылымын өзгерте алады. Ол сұр заттың тығыздығын арттырып, күйзеліске қарсы тұруға көмектеседі.
- Күшті эмоциялар кезінде уақыт баяулағандай көрінуі мүмкін. Бұл ми уақытты қабылдау механизмін өзгертетінін білдіреді.
- Өтірік айту мидың бірнеше аймағын қатар іске қосады. Сондықтан жалған айту – шындықты айтудан анағұрлым күрделірек процесс.
- Ақыл-ой деңгейі мидың көлеміне емес, нейрондар байланысының сапасына байланысты. Жақсы ұйымдасқан байланыстар зияткерліктің негізі бола алады.
- Иістер есте сақтау жүйесімен тікелей байланысты. Белгілі бір иіс адамды өткен шақтағы әсерлі сәттерге қайтара алады.
- Дауыс шығарып оқу мидың бірнеше аймағын бірден іске қосады. Ол сөйлеуді, зейінді, қиял мен ойлау қабілетін дамытады.
Адам миы – ең жоғары деңгейде ұйымдасқан биологиялық жүйе. Оның күрделілігі кез келген заманауи технологиядан асып түседі. Жүйелі дамуға, жаңа ақпаратты меңгеруге және өзін-өзі қайта қалыптастыруға қабілетті бұл орган – біздегі ең құнды ресурс. Зияткерлік белсенділік, денсаулыққа мұқият болу және ойлау қабілетін үздіксіз шыңдау миды ұзақ уақыт бойы сергек әрі икемді сақтауға көмектеседі.
