Мазмұны
Қазіргі цифрлық заманда қаржы операцияларын жүргізу бұрынғыдан әлдеқайда ыңғайлы әрі жылдам болды. Банктік карталар арқылы тауар мен қызметті төлеу, ақша аудару немесе интернет-дүкендерден сатып алу – күнделікті дағдыға айналды. Алайда бұл ыңғайлылықпен қатар, алаяқтық әрекеттер мен дербес ақпараттың таралу қаупі де арта түсті. Киберқылмыскерлер түрлі тәсілдер арқылы бөтен адамдардың қаражатына қол жеткізуге тырысады. Осындай жағдайлардың алдын алу үшін әр адам өз қауіпсіздігіне жауапкершілікпен қарауы тиіс. Бұл мақалада банктік карталарды қауіпсіз қолданудың негізгі қағидалары баяндалады.
Жалпы қауіпсіздік ережелері
Қаржылық операция кезінде мұқият болу – қауіпсіздіктің басты шарты. Картаны дұрыс қолданбау немесе қарапайым ережелерді елемеу салдарынан ақшадан айырылып қалу қаупі жоғары.
Негізгі сақтық шаралары:
- картаның PIN-кодын ешкімге айтпаңыз;
- картаның алдыңғы және артқы жағының фотосын жібермеңіз;
- төлем жүргізбес бұрын сайттың мекенжайына назар аударыңыз;
- интернет-банкингке күрделі құпиясөз орнатыңыз;
- құрылғыда антивирустық бағдарламаны жаңартып отырыңыз;
- қоғамдық Wi-Fi арқылы банк қосымшасына кірмеңіз;
- операция тарихын жиі тексеріп тұрыңыз;
- мобильді қосымша арқылы SMS немесе push-хабарламаны іске қосыңыз;
- төлемдер мен аударымдарға шектеу қойыңыз.
Осы ережелерді сақтау арқылы сіз өз қаражатыңызды қорғауға үлкен қадам жасайсыз.
Интернет арқылы төлем жасағанда қалай сақтану керек
Онлайн сатып алу – өте ыңғайлы, бірақ сонымен қатар ең қауіпті төлем түрлерінің бірі. Мұндайда аздаған қателік үлкен қаржылық шығынға алып келуі мүмкін.
Интернетте төлем жасау кезінде келесі кеңестерге назар аударыңыз:
- Сатып алуды тек сенімді сайттардан жасаңыз. «https» жазуы бар және қорғалған SSL-сертификатпен жабдықталған ресурстарды таңдаңыз.
- Интернеттегі төлемдер үшін бөлек карта ашыңыз. Бұл басқа шоттарыңызға қауіп төндірмейді.
- Қосымша растау (екі факторлы аутентификация) функциясын қосыңыз. Смс немесе арнайы қосымша арқылы алынған код сіздің картаңызға рұқсатты күрделендіреді.
- Бейтаныс сілтемелер арқылы ашылған сайттарда деректерді енгізбеңіз. Жақсысы – сайтты өзіңіз жеке теріп ашыңыз.
- Сайттың мекенжайын мұқият тексеріңіз. Алаяқтар жиі ұқсас домен жасап, тұтынушыларды алдайды.
- Картаның деректерін браузерге немесе бөгде құрылғыға сақтамаңыз. Қауіпсіздік үшін мәліметтерді әр жолы қолмен енгізген дұрыс.
Онлайн төлем жасау – күнделікті әрекет болғанымен, әрдайым сергектік пен сақтықты талап етеді.
Банкоматты қолдану кезінде қауіпсіздік
Қолма-қол ақша шешу немесе терминал арқылы операция жасау да тәуекелмен байланысты. Кейде бірнеше секундқа назар аудармау – үлкен шығынға ұласуы мүмкін.
Банкомат қолданғанда мына кеңестерді есте сақтаңыз:
- банкоматты халық көп жүретін, күзетілетін орындардан таңдаңыз;
- карта қабылдағыш пен пернетақтаны тексеріп шығыңыз;
- PIN-код тергенде қолмен жауып отырыңыз;
- банкоматтан көмек ұсынған бөгде адамдарға сенбеңіз;
- операция аяқталған соң картаңызды ұмытпаңыз;
- құрылғыда камера немесе күдікті құрылғылардың бар-жоғын бақылаңыз;
- «Картаны есте сақтау» сынды ұсыныстарды қабылдамаңыз.
Физикалық қауіпсіздік – онлайн қауіпсіздікпен бірдей маңызды.
Алаяқтыққа күмәндансаңыз не істеу керек
Барлық ережені сақтағанның өзінде күтпеген жағдайлар орын алуы мүмкін. Мұндай кезде әрекет жылдам әрі нақты болуы тиіс.
Мынадай жағдайларда төмендегі қадамдарды жасаңыз:
- Картаны дереу мобильді қосымша немесе банк нөмірі арқылы бұғаттаңыз. Бұл ақшаның одан әрі жоғалуын тоқтатады.
- Соңғы транзакцияларды қарап шығыңыз. Қай күні, қанша сома шешілгенін жазып алыңыз.
- Банкке дереу хабарласыңыз. Онлайн-чат немесе бөлімше арқылы шағымдануға болады.
- Құқық қорғау органдарына арыз беріңіз. Бұл қаражатты қайтару процесіне көмектесуі мүмкін.
- Картаны қайта шығарыңыз. Бұрынғы картаны қайта пайдалану ұсынылмайды.
Уақытында жасалған әрекет сіздің деректеріңіз бен қаражатыңызды сақтап қалуы ықтимал.
Банктік карталар – заманауи өмірдің ажырамас бөлігі. Бірақ оларды қолдану үлкен жауапкершілікті қажет етеді. Қарапайым, бірақ жүйелі қауіпсіздік ережелері арқылы сіз алаяқтардың құрбаны болудан қорғана аласыз. Өз қаржыңызды қорғау – тек банк міндеті емес, сіздің де тікелей жауапкершілігіңіз. Алдын ала жасалған сақтық – жағымсыз жағдайлардың алдын алудың ең тиімді жолы.
