Мазмұны
Бауыр адам ағзасындағы ең маңызды мүшелердің бірі болып табылады. Ол токсиндерді залалсыздандыру, гормондар мен дәрумендерді синтездеу, қанның құрамын реттеу сияқты жүзден астам күрделі қызмет атқарады. Көп жағдайда бауыр үнсіз «еңбек етеді» және алғашқы белгілері байқалғанда, ауру үдеген болып шығады. Сондықтан оның жағдайына ерте бастан көңіл бөлу қажет. Күнделікті дұрыс күтім бауырды артық жүктемеден сақтап, оның қалпына келу қабілетін ұзақ уақыт сақтауға мүмкіндік береді. Бұл мақалада бауырдың саулығын қолдау үшін не істеу керектігі жайлы пайдалы кеңестер беріледі.
Бауырға күтім жасаудың негізгі қағидалары
Бауырды сау күйде ұстау үшін өмір салтын түбегейлі өзгерту міндетті емес. Ең бастысы – пайдалы дағды қалыптастырып, зиянды әрекеттерден бас тарту:
- тамақтану арасындағы ұзақ үзілістерге жол бермеңіз;
- майлы, қуырылған және ысталған тағамды шамадан тыс тұтынбаңыз;
- қант пен тәтті өнімдерді шектеулі мөлшерде қабылдаңыз;
- ас мәзіріне талшыққа бай көкөністер мен көк шөптерді қосыңыз;
- тіпті аз мөлшердегі алкогольді де күнделікті ішуден аулақ болыңыз;
- күні бойы жеткілікті таза су ішіп жүріңіз;
- артық салмақтан сақтаныңыз және бірден қатты арықтауға тырыспаңыз.
Бұл ережелер тек бауырға ғана емес, бүкіл ағзаға оң әсер етеді.
Бауырға пайдалы тағамдар
Кейбір азық-түлік өнімдері бауырды қорғайтын және оның жұмысын жақсартатын табиғи қасиетке ие. Төменде соның бірнешеуі ұсынылған:
- Артишок. Бұл өсімдік өт бөлуді жақсартып, бауыр жасушаларын қалпына келтіруге көмектеседі. Артишок табиғи күйінде де, арнайы қоспа ретінде де қолданылады.
- Куркума. Оның құрамындағы куркумин бауырдағы қабыну процестерін төмендетіп, ағзадағы зат алмасуды оңтайландырады. Сонымен қатар, холестерин деңгейін қалыпқа келтіруге ықпал етеді.
- Авокадо. Бұл жеміс май қышқылдары мен антиоксиданттарға бай. Ол бауырды бос радикалдардан қорғап, жасушалардың жаңаруына жағдай жасайды.
- Сарымсақ. Оның құрамындағы күкіртті қосылыстар бауырдағы детоксикация ферменттерін белсендіреді. Сарымсақ сондай-ақ иммунитетті нығайтып, инфекцияларға қарсы күреске септігін тигізеді.
- Лимон мен лайм. Цитрустық жемістер С дәрумені мен флавоноидтарға бай болғандықтан, бауырды тазартуға және өт бөлінісін ынталандыруға көмектеседі.
Аталған өнімдерді тұрақты түрде тұтыну бауырға зиян келтірмей, оны табиғи жолмен қолдауға мүмкіндік береді.
Бауырға зиян келтіретін әдеттер
Кейбір күнделікті әрекеттер бауыр үшін аса қауіпті. Оларды ерте тану және шектеу – аурудың алдын алудың сенімді жолы:
- алкогольді жиі және мөлшерден тыс пайдалану;
- дәрігердің нұсқауынсыз ұзақ уақыт ауырсынуды басатын немесе қабынуға қарсы дәрі қабылдау;
- құрамында майы тым аз немесе біржақты диеталар ұстану;
- кешкі мезгілде артық тамақ жеу;
- қозғалыссыз өмір салты мен отырықшы жұмыс;
- шылым шегу және темекі түтінін жиі жұту;
- белгісіз биоқоспалар мен арықтататын өнімдерді бақылаусыз пайдалану.
Осы әдеттерден біртіндеп бас тарту бауырды артық жүктемеден арылтады.
Күнделікті денсаулықты сақтайтын дағдылар
Бауырдың қызметі дұрыс атқарылуы үшін денсаулыққа пайдалы күнделікті әдеттерді өмір салтына енгізу қажет. Олар келесідей болуы мүмкін:
- Күн тәртібін сақтау және жеткілікті ұйықтау. Ұйқының тапшылығы зат алмасуға теріс әсер етіп, қабыну процестерін күшейтеді.
- Аптасына кемінде үш рет дене белсенділігімен айналысу. Жеңіл жаттығулар қан айналымын жақсартып, ағзаның барлық жүйелерінің үйлесімді жұмыс істеуіне көмектеседі.
- Күйзелісті азайту және босаңсу тәсілдерін меңгеру. Тұрақты жүйкелік жүктеме бауырдың қалпына келу қабілетін төмендетеді.
- Дәрі қабылдамас бұрын құрамына назар аудару. Кейбір заттар бауырға улы әсер етуі мүмкін, әсіресе ұзақ уақыт қолданғанда.
- Уақытылы медициналық тексеруден өтіп тұру. Бауырдағы өзгерістерді ерте анықтау оның саулығын сақтауға көмектеседі.
Мұндай қарапайым дағдылар уақыт өте келе берік әдетке айналып, жалпы денсаулықты нығайтады.
Бауырдың саулығы – күнделікті әрекетімізге тікелей байланысты. Бұл мүше алғашқы кезеңде ауырмайды, бірақ ауру асқынған кезде ғана белгі береді. Сондықтан алдын ала әрекет ету – ең сенімді жол. Дұрыс тамақтану, жеткілікті қозғалыс, зиянды заттардан бас тарту және уақытында демалу бауырдың ұзақ әрі тиімді жұмыс істеуіне мүмкіндік береді. Кішкентай қадамдардың өзі үлкен өзгеріске апаратынын естен шығармаған абзал. Бауырға қамқорлық – ұзақ өмір мен сапалы тіршіліктің кепілі.
