Мазмұны
Соңғы жылдары «блокчейн» ұғымы көптеген мақалаларда, жаңалықтарда және іскерлік кездесулерде жиі айтыла бастады. Бұл технология жаңа инновацияларға жол ашып, деректер қауіпсіздігіне деген көзқарасты түбегейлі өзгертті әрі сандық валюталардың дамуына негіз болды. Көпшілік үшін блокчейн – күрделі терминдерге толы әрі түсініксіз әлем сияқты көрінеді, бірақ оның негізгі идеялары қарапайым. Блокчейннің қалай жұмыс істейтінін және оның не үшін қажет екенін түсіну үшін басты қағидаларына тоқталып өтейік.
Блокчейннің жұмыс істеу принциптері
Технологияның негізінде өзара байланысты блоктар тізбегі жатыр, әр блок белгілі бір ақпаратты сақтайды. Мұндай жүйенің дәстүрлі деректер сақтау тәсілдеріне қарағанда бірнеше маңызды артықшылығы бар.
- ақпарат бір ғана серверде емес, бүкіл желідегі көптеген компьютерде сақталады;
- әр жаңа блок алдыңғы блокпен криптографиялық код арқылы байланысады, бұл жүйені бұрмалауды іс жүзінде мүмкін емес етеді;
- барлық өзгеріс желідегі қатысушылардың басым көпшілігінің келісімі арқылы ғана іске асады;
- блок тізбекке қосылған соң, оны жоюға немесе өзгертуге болмайды;
- блокчейн құрылымы барлық операциялардың ашық әрі тексерілуге қолжетімді болуын қамтамасыз етеді.
Осы қасиеттердің арқасында блокчейн өте сенімді әрі қауіпсіз жүйе саналады, оны бір орталықтан басқарып, өзгерту мүмкін емес.
Жаңа деректерді енгізу қалай жүзеге асады
Жаңа жазбаларды енгізу нақты реттілікті және желі қатысушыларының келісімін талап етеді. Деректер тізбекке түспес бұрын бірнеше тексеру мен растаудан өтеді.
- Операцияны пайдаланушы бастайды. Жаңа жазба қосу үшін арнайы сұраныс жасалып, оған қажетті деректер мен электрондық қолтаңба енгізіледі. Бұл әр транзакцияның қайталанбас болуына және жалғандықтан қорғалуына кепілдік береді.
- Ақпарат желіге таратылады. Жүйенің әрбір түйіні сұранысты қабылдап, оның дұрыстығын, талаптарға сәйкестігін тексереді. Бұл кезеңде жалған немесе қате операциялар жойылады.
- Қатысушылар транзакцияны растайды. Тексеруден өткен деректер жаңа блокқа біріктіріледі, оны желідегі қатысушылардың басым бөлігі растауы керек. Бұл процесс консенсус деп аталады және жалған жазбалардың пайда болуын болдырмайды.
- Жаңа блок тізбекке қосылады. Барлық тексеруден өткен соң, жаңа блок блокчейннің бір бөлігіне айналады, ал ақпарат бірден бүкіл жүйеде жазылып қалады. Бұл деректерді кейін өзгертуге мүмкіндік бермейді.
- Операциялар тарихы ашық түрде қолжетімді. Әрбір қолданушы блокчейндегі барлық іс-әрекетті қарап, олардың шынайылығына көз жеткізе алады. Ашықтық жүйеге сенім қалыптастырып, жаңа қызмет түрлерінің дамуына ықпал етеді.
Осындай қадамдар блокчейн технологиясын сенімділік пен ашықтықтың ерекше үлгісі етеді.
Артықшылықтары және қолдану салалары
Блокчейн әділеттілік, қауіпсіздік және ашықтық маңызды саналатын көптеген салада кеңінен қолданылады. Бұл технологияны енгізу процесті тиімді әрі ыңғайлы етуге мүмкіндік береді.
- биткоин мен эфир сияқты криптовалюталар төлемдерді орталықсыз әрі ашық жүргізу үшін блокчейнді пайдаланады;
- қаржы ұйымдары ақпаратты қорғау және ақша аударымдарын жеделдету мақсатында осы технологияға жүгінеді;
- логистика саласында тауар қозғалысын бақылап, жалғандық қаупін төмендетуге көмектеседі;
- мемлекеттік органдар электронды реестр мен дауыс беру жүйелерін ашық ету үшін блокчейн қолдана алады;
- шығармашылық индустрияда авторлық құқықты қорғау және сандық контентті бақылау үшін пайдаланылады.
Осы салалардың барлығында деректердің ашықтығы, бұрмалауға болмайтындығы және жеңіл тексерілуі блокчейнді тиімді құралға айналдырады.
Шектеулері мен болашағы
Блокчейннің айқын артықшылықтарына қарамастан, технология белгілі бір қиындықтарға тап болады. Оны толық түсіну үшін ықтимал шектеулерді де білу маңызды.
- аса ірі криптовалюталарда энергия тұтыну өте жоғары болуы мүмкін;
- блокчейнмен жұмыс істеу үшін арнайы білім мен дағдылар қажет;
- дәстүрлі дерекқорларға қарағанда бір уақытта көп операцияны өңдеу баяу жүреді;
- құқықтық шектеулер мен бірыңғай стандарттардың болмауы дамуға кедергі келтіреді;
- қолданыстағы инфрақұрылымға интеграциялау қиындық тудырады.
Соған қарамастан, сарапшылар блокчейн дамуы жалғасады деп сенеді және ол цифрлық экономиканың жаңа мүмкіндіктерін ашады.
Блокчейн технологиясы қоғамға деректерді сақтау, тарату және қорғау саласында мүлдем жаңа мүмкіндіктер ұсынды. Оның басты артықшылықтары – ашықтық, сенімділік және деректерді бұрмалаудың мүмкін еместігі. Сондықтан көптеген компаниялар мен мемлекеттік құрылымдар өз қызметтеріне блокчейнді енгізіп, процестерін тиімді әрі қауіпсіз еткісі келеді. Технологияда белгілі бір қиындықтар мен жетілдіруді қажет ететін тұстар бар болса да, оның әлеуеті өте зор. Алдағы жылдары блокчейннің қолданыс аясы кеңейіп, сандық деректерге деген сенім бұрынғыдан да арта түсетіні сөзсіз.
