Аспанда пайда болатын кемпірқосақ – бала кезден таңданыс пен қуаныш сыйлайтын, көз тартар табиғи құбылыс. Жаңбырдан кейін көрінетін түрлі-түсті доға көпшілікке үміт пен сұлулықтың белгісіндей әсер қалдырады. Бұл көрініс көбіне ертегімен, арманмен, тіпті сиқырмен байланыстырылып жатады. Алайда, кемпірқосақ тек әдемі көрініс қана емес, сонымен қатар күрделі оптикалық және физикалық үдерістердің нәтижесі екенін біріміз білсек, біріміз ескере бермейміз. Ол жарықтың сынуы, шағылуы және дисперсиясы арқылы пайда болады. Төменде сізді кемпірқосақ табиғатымен тереңірек таныстыратын 26 қызықты дерек берілген..
- Кемпірқосақ су тамшыларының ішінде күн сәулесінің сынуы және шағылуы нәтижесінде түзіледі. Бұл үдеріс жарықты түрлі түстерге бөліп көрсетеді.
- Оны көру үшін жарық пен ылғалдың дұрыс бұрышы қажет. Әдетте, күн артыңызда, ал алдыңызда жаңбыр немесе тұман болуы тиіс.
- Кемпірқосақ шын мәнінде доға емес, толық шеңбер. Жерден біз тек жоғарғы бөлігін ғана көреміз, себебі қалған бөлігі көкжиек астында жасырынып тұрады.
- Ұшақтан қарағанда толық шеңбер тәрізді кемпірқосақты көруге болады. Бұл көрініс әсіресе бұлт үстінде немесе теңіз үстінде ерекше әсерлі.
- Негізгі түстер саны жеті деп есептеледі. Дегенмен, шын мәнінде кемпірқосақ түстері бір-біріне жұмсақ ауысып, шекарасы анық болмайды.
- Түстердің орналасу реті өзгермейді. Олар сырттан ішке қарай мынадай тәртіппен орналасады – қызыл, қызғылт сары, сары, жасыл, көк, көгілдір және күлгін.
- Кемпірқосақтың алғашқы ғылыми түсіндірмесін Аристотель берген. Ал бұл құбылыстың толық сипаттамасын XVII ғасырда Исаак Ньютон жасаған.
- Ньютон ақ жарықтың бірнеше түстен құралатынын дәлелдеген. Ол бұл құбылысты шыны призма арқылы көрсетті.
- Кейде қос кемпірқосақ пайда болуы мүмкін. Екінші доға жоғарғырақ орналасады және түс реттілігі керісінше болады.
- Екі кемпірқосақтың арасында қоюлау аймақ байқалады. Бұл аймақ «Александр белдеуі» деп аталады.
- Кемпірқосақ түнде де пайда бола алады. Мұндай құбылыс ай жарығы мен ауадағы су тамшыларының әсерінен болады және оны «айлы кемпірқосақ» деп атайды.
- Айлы кемпірқосақтың түстері өте күңгірт болады. Көбіне ол бозғылт болып көрінеді, себебі жарық әлсіз.
- Кемпірқосақ тек жаңбырдан кейін ғана емес, сарқырама, субұрқақ немесе теңіз толқыны арқылы да түзіле алады. Негізгі шарт – ылғал мен жарық бұрышының сәйкес келуі.
- Кемпірқосақтың нақты орны болмайды. Ол – тек көру бұрышына байланысты көрінетін оптикалық иллюзия.
- «Кемпірқосақтың ұшы» – миф. Бұл тек көру нүктесіне байланысты әсер, нақты соңғы нүктесі жоқ.
- Әлемнің көптеген мәдениетінде кемпірқосақ бейбітшілік, үйлесім және құдайлық белгінің символы саналады. Мысалы, скандинав мифологиясында ол аспан мен жер арасындағы көпір ретінде сипатталады.
- Христиан дінінде кемпірқосақ Құдай мен адамзат арасындағы келісімнің нышаны ретінде қабылданады. Ол Нұх пайғамбар заманына байланысты айтылады.
- Халық нанымында кемпірқосақ сиқырлы күшке ие. Кей елдерде оның түбінде қазына көмілген деген сенім бар.
- Бұл құбылысты үй жағдайында да көруге болады. Күн сәулесін су тамшысы немесе шыны призма арқылы өткізсеңіз жеткілікті.
- Кемпірқосақ жылдың қай мезгілінде болмасын бірдей көрінеді. Оның пайда болуы тек жарық пен ылғалға байланысты.
- Түсті ажыратуда қиындығы бар адамдар кемпірқосақты өзгеше көреді. Кейбір түстер бірігіп немесе көрінбей қалуы мүмкін.
- Әр адам кемпірқосақты өзінше көреді. Жанындағы басқа адамның көру бұрышы сәл ғана өзгеше болғандықтан, оның көретін бейнесі де ерекшеленеді.
- Кейде негізгі доғаның ішінде әлсіз қосымша сызықтар пайда болады. Бұл құбылыс интерференция әсерінен туындайды және «қосымша доғалар» деп аталады.
- Кемпірқосақ түрлі мәдениетте, ғылымда және саясатта кең қолданылатын символ. Ол бірлік, сан алуандылық пен үмітті білдіреді.
- Радиациялық спектр физика саласында зерттеледі. Ол арқылы заттардың жарықты сіңіруі немесе тарату қасиеттері анықталады.
- Кемпірқосақ – табиғат пен ғылымның үйлесімін көрсететін ерекше құбылыс. Ол адамды шабыттандырып, табиғаттың күрделілігіне таңдануға жетелейді.
Бұл деректер кемпірқосақтың сырттай қарағанда қарапайым, бірақ іштей өте күрделі әрі мәнді құбылыс екенін дәлелдейді. Кемпірқосақ – жай ғана көрініс емес, ол ғылым мен сұлулықтың тоғысқан тұсы. Оның астарындағы заңдылықты білген сайын, оған деген таңданыс тереңдей түседі. Табиғаттың мұндай кереметтері адамға шабыт беріп, әлемге жаңа көзқараспен қарауға үйретеді. Күн сәулесі мен жаңбыр тамшысынан туындайтын бұл құбылыс – үйлесім мен үміттің нағыз символы.
