Жанартаулар әрқашан зерттеушілер мен саяхатшыларды, сонымен қатар табиғат құбылыстарына қызығушылық танытатын адамдарды ерекше баурайды. Жер бетінде тарихы таңқаларлық табиғи нысандар аз емес. Солардың бірі – Кракатау жанартауы. Бұл аралдық жанартау табиғаттың жойқын күші мен Жер қойнауындағы тылсым процестердің символына айналған. Оны бірнеше ғасыр бойы бақылаған ғалымдар көптеген бірегей деректер жинады. Кракатау туралы білу адамға табиғаттың құдіретін және ғаламшарымыздың нәзік тепе-теңдігін терең түсінуге мүмкіндік береді.
- Кракатау Ява мен Суматра аралдарының арасындағы Зонд бұғазында орналасқан. Бұл аймақ сейсмикалық тұрғыдан әлемдегі ең белсенді орындардың бірі болып саналады.
- Ең жойқын атқылау 1883 жылдың тамызында болды. Бұл оқиға соңғы екі ғасырдағы ең ірі табиғи апаттардың бірі ретінде тарихта қалды.
- Жанартау жарылысының дауысы соншалықты күшті болғандықтан, оны Австралияда және одан 4800 шақырым қашықтықтағы Родригес аралында да естіген.
- Ғалымдар жарылыстың қуатын 200 мегатонна тротилге тең деп есептейді. Бұл көрсеткіш кез келген ядролық сынақтың қуатынан бірнеше есе жоғары.
- Атқылаудан кейінгі цунами Ява мен Суматра жағалауындағы жүздеген елді мекенді жойып жіберді.
- Апат салдарынан санаулы сағаттардың ішінде 36 мыңнан астам адам қаза тапты. Құрбандардың көбі алып толқындар мен тастардың астында қалған.
- Жанартау атқылауынан шыққан күл атмосфераға 80 шақырымға дейін көтеріліп, бүкіл әлемге тарады. Оның әсерінен бірнеше ай бойы ерекше күн батып, таң атып тұрған.
- Атмосфераға таралған күл мен аэрозольдің салдарынан ғаламдық температура 1,2 градусқа төмендеген.
- Жарылыстан кейін Кракатау аралының көп бөлігі картадан мүлдем жоғалды. Аралдың шамамен үштен екі бөлігі теңізге сіңіп кетті.
- Ескі кратердің орнында кейін жаңа арал – Анак-Кракатау («Кракатаудың баласы») пайда болды.
- Анак-Кракатау 1927 жылы қалыптаса бастады және ол әлі күнге дейін өсіп, мезгіл-мезгіл атқылауымен белгілі.
- Бұл аймақтағы жанартаулық белсенділік өте жоғары, сондықтан әлемнің түкпір-түкпірінен келген геологтар мен вулканологтар мұнда үнемі зерттеу жүргізеді.
- Кракатау атқылауы жаһандық метеорология мен сейсмологияның дамуына зор әсер етті. Ғалымдар табиғи апаттарды зерттеудің бірегей материалын жинады.
- Кракатау жарылысының дыбысы Жер бетіндегі ең қатты естілген дыбыстардың бірі болып саналады. Бұл дыбысты мыңдаған шақырым қашықтықта орналасқан құрылғылар да тіркеген.
- Апаттан кейін жағалауларда жаңа рифтер пайда болып, теңіз экожүйесі нөлден бастап қайта қалпына келе бастады.
- Күл мен күкірттің атмосфераға көп таралуының салдарынан ерекше табиғи құбылыстар – көгілдір күн мен ай кемпірқосағы байқалған.
- Осы оқиғадан шабыттанған көптеген суретшілер мен ақындар табиғаттың жойқын күші туралы шығармалар жазып, суреттер салған.
- Кракатау табиғаттың болжап болмайтын күшінің символына айналып, фильмдер мен кітаптарға, ғылыми-популярлық бағдарламаларға арқау болған.
- Индонезия билігі жанартаудың жай-күйін үнемі қадағалап, мониторинг жүргізіп, халықты қауіп-қатер туралы алдын ала ескертеді.
- Әлемнің түкпір-түкпірінен келген туристер Анак-Кракатауды көруге ұмтылады. Мұнда арнайы экскурсиялар мен ғылыми экспедициялар ұйымдастырылады.
- Бұл арал мен оның маңы – апаттан кейін флора мен фаунаның қайта қалпына келуін зерттейтін бірегей табиғи зертхана.
- Кракатаудағы жанартаулық топырақтар өмірдің қайта оралуына мүмкіндік берді – өсімдіктер мен жануарлар жаңа жағдайға бейімделе алды.
- Бұл аймақтағы ғылыми экспедициялар бұрын-соңды кездеспеген сирек жануарлар мен өсімдіктерді тапқан.
- 2018 жылы Анак-Кракатаудың кезекті атқылауы жаңа цунамиді туғызып, Ява мен Суматра жағалауында жүздеген адамның өмірін қиды.
- Кракатау – жер бетіндегі ең көп зерттелген әрі әлі де көптеген құпиясын сақтап отырған жанартаулардың бірі. Ол адамзатқа табиғатты құрметтеудің және оны зерттеудің маңызын үнемі еске салады.
Осындай табиғи құбылыстарды зерттеу дүниетанымды кеңейтіп, қоршаған ортаға ұқыпты қарау қажеттігін еске салады. Кракатау – адам мен табиғат арасындағы байланыстың, стихияны құрметтеу арқылы көптеген апаттың алдын алуға болатынын дәлелдейтін жарқын мысал.
