Қыстың табиғаты адамды үнемі сынаққа салып, ерекше тосын құбылыстарымен таң қалдырады. Осындай табиғи құбылыстардың ішінде ең қауіпті әрі әсерлісі – мұзды дауылдар. Бұл құбылыс бір сәтте-ақ қала мен ауылдың тіршілігін түбегейлі өзгертіп, ғажайып көріністер жасап қана қоймай, түрлі мәселелерге де себеп болады. Мұзды жауыннан кейін айнала қалың немесе жұқа мөлдір мұз қабатымен жабылып, тұрғындар мен коммуналдық қызметтерге айрықша сақтық қажет етеді. Табиғи апаттардың себеп-салдарын түсіну қауіп-қатерді азайтуға және өзіңіз бен мүлкіңізді қорғауға көмектеседі. Әр мұзды дауыл – бұл табиғаттың өзгеше мінезі мен таңғаларлық құбылысы.
- Мұзды дауыл көбіне жылы ауа ағыны салқын қабаттың үстімен өткенде пайда болады, нәтижесінде жауған жауын тамшылары қатты суып үлгереді. Мұндай жағдай көбінесе кеш күзде немесе ерте көктемде байқалады.
- Жерге түскен жаңбыр тамшылары суық бетке тиісімен лезде қатып, мөлдір мұз қабатын түзеді. Бұл құбылыс «қылау» деп аталады.
- Кейбір мұзды дауылдарда мұз қабатының қалыңдығы 10 сантиметрге дейін жеткен. Мұндай мұз тіпті берік ғимараттар мен ағаштарды да сындырып жіберуі мүмкін.
- АҚШ-та мұзды дауылдар жыл сайын миллиардтаған доллар шығынға алып келеді. Бұл – жол апаттары, электр желілерінің үзілуі және жол инфрақұрылымының бұзылуымен байланысты.
- Мұздың салмағынан ағаш бұтақтары жиі сынады, кейде тіпті тұтас үлкен ағаштар құлайды. Бұл жолдың бітелуіне және қауіпті жағдайлардың туындауына себеп болады.
- Қылау – қыс мезгіліндегі жол-көлік оқиғаларының басты себебі. Тіпті тәжірибелі жүргізушілер де көлікті басқаруда қиындық көреді.
- Кейде ауа температурасы нөлден жоғары болса да, жер беті суық күйінде қалады, сондықтан мұзды жауын түсуі мүмкін.
- Кейде мұз қабаты сондай мөлдір болады, оны көзбен көру қиын. Мұндай құбылыс «қара мұз» деп аталады және ол жаяу жүргіншілер мен көлік жүргізушілерге өте қауіпті.
- Мұзды жауын электр желілерінің жаппай үзілуіне алып келеді, себебі ауыр мұз сымдарды үзіп, трансформаторларды істен шығарады.
- Дауылдан кейінгі ландшафт танымастай өзгереді – ағаштар, үйлер, сымдар көз тартарлық жылтыр қабықпен жабылады.
- Осындай құбылыс кезінде көптеген құстар мен ұсақ жануарлар тамаққа қол жеткізе алмай, қаза табады.
- Құлаған ағаштар мен сынған бұтақтар көлік қозғалысына кедергі келтіреді және құтқару қызметінің жұмысына қиындық туғызады.
- Ең жойқын мұзды дауылдар Солтүстік Америка мен Шығыс Еуропада тіркелген, мұнда климаттық жағдайлар жиі қолайлы болады.
- Қатты мұзды жауын кезінде су құбырлары мен жылыту жүйелері де қатып қалуы мүмкін, бұл – үй шаруашылықтарына елеулі қиындық туғызады.
- Мұндай жағдайда коммуналдық қызметтер мұз бен қылауға қарсы үлкен көлемде химиялық реагенттер қолданады.
- Кей аймақтарда мұзды дауылдан кейін жарық пен жылу бірнеше тәулікке дейін болмайды, кейде бұл бірнеше аптаға созылуы мүмкін.
- Ағаштардағы мұз қабаты ауыл шаруашылығына зиянын тигізеді – өнім бүлінеді немесе ағаштар сынып қалады.
- Кәсіби фотографтар мұзды дауылдан кейінгі көріністерді ерекше суреттерге түсіріп, табиғаттың сұлулығын паш етеді.
- Мұзды аймақтарда автокөлік жүргізушілері қысқы доңғалақ пен арнайы шынжыр қолданып, жолдағы қауіпсіздікті арттыруға тырысады.
- Қылау кезінде құстар топтасып, қала аумағынан азық іздейді.
- Кейде мұзды дауыл қатты желмен қатар жүреді, бұл оның жойқын әсерін күшейтеді.
- Мұндай құбылыс қоғамдық көлік қозғалысын тоқтатып, әуежайлардың жабылуына немесе рейстердің кешігуіне себеп болуы мүмкін.
- Мұзды жауыннан кейін терезе әйнектерінде жарықтар пайда болып, материалдардың кеңеюі мен сығылуына байланысты әйнектер зақымданады.
- Кейбір өсімдіктер күшті мұздақтан аман қалып, мұз еріген соң табиғи қорғаныс қабілетінің арқасында қалпына келеді.
- Мұзды дауыл кезінде адамдардың құлау қаупі артады, сондықтан дәрігерлер табаны таймайтын аяқ киім киіп, барынша сақ болуды ұсынады.
- Тарихта мұзды дауыл салдарынан байланыс жүйелері істен шығып, интернеттің бірнеше күнге үзілуі болған жағдайлар бар.
- Жауын-шашыннан кейін өзендер мен көлдерде мұз қабаты түзіледі, ал ауа жылынған кезде бұл жерлерде жергілікті су тасқындары орын алады.
- Кейде мұзды дауыл найзағай мен күн күркірімен қатар жүреді, бұл оған ерекше қорқынышты әрі сирек сипат береді.
- Уақтылы ескерту мен алдын ала дайындықтың арқасында заманауи қалалар осындай табиғи апаттардың салдарын сәтті еңсере алады.
Мұзды дауылдар туралы деректер қыстың қуаты мен табиғаттың күтпеген мінезін айқын көрсетеді. Мұндай құбылыстар туралы білім кез келген адамның ауа райының тосын жағдайларына дайын болуына және қауіпті азайтуға көмектеседі.
Мұз түзілу механизмін түсіну, оны болдырмау және салдарын жою жолдарын дамытуға жол ашады.
Қысқы апаттар адамды табиғатпен үндесіп, қоршаған ортаға қамқор болуға шақырады.
