Мазмұны
Қоршаған орта тыныш болса да, адамның ішкі есту кеңістігінде тұрақты дыбыстар естіліп тұруы жиі кездесетін құбылыс. Көптеген адамдар анда-санда сыртқы дыбыс көзіне қатысы жоқ гуіл, сықыр, ысқырық немесе шаңғыраған үн еститінін байқайды. Мұндай сезімдер мазасыздық туғызып, ұйқыны бұзуы, зейінді шоғырландыруды қиындатуы және жалпы өмір сапасына әсер етуі мүмкін. Кейде бұл белгі өздігінен жоғалады, бірақ кей жағдайда ұзаққа созылып, тұрақты жайсыздық көзіне айналады. Оның нақты себебін анықтап, тиімді әдістерді қолдану арқылы жағымсыз әсерді азайтуға болады. Бұл мақалада біз құлақтағы шуылдың себептерін, оны жеңілдетудің тиімді тәсілдерін және күнделікті өмірде қандай әдеттер көмектесетінін талқылаймыз.
Бұл қандай белгі және неден пайда болады
Медицинада бұл жағдай «тиннитус» деп аталады. Ол өз алдына ауру емес, түрлі себептердің салдары ретінде көрініс береді. Оған мысал ретінде құлақтағы құлық, ұзақ шуға ұшырау, есту жүйкесіндегі өзгерістер, жақ-бет буыны немесе мойын омыртқасындағы ауытқуларды келтіруге болады. Шуыл бір құлақта немесе екеуінде бірдей естілуі, үздіксіз немесе үзіліспен пайда болуы, төмен немесе жоғары жиілікті болуы мүмкін. Оның сипатын дәл суреттеу дәрігерге дұрыс диагноз қоюға көмектеседі.
Мұндай жағымсыз әсерлерге көбіне стресс, ұйқысыздық, кофеин, никотин, кейбір ауырсынуды басатын немесе диуретикалық дәрілерді шамадан тыс қолдану себеп болады. Бұл симптом есту қабілетінің нашарлауымен де жиі қатар жүреді, әсіресе егде жастағы адамдар мен шуыл деңгейі жоғары ортада жұмыс істейтіндерде жиі кездеседі. Кейбір жағдайларда бұл белгі неврологиялық немесе эндокриндік бұзылыстардың белгісі болуы мүмкін. Сол себепті шуылды жай ғана елемеу немесе уақытша басудың пайдасы жоқ.
Қандай жағдайда дәрігерге дереу қаралу керек
Кейбір белгілер шұғыл дәрігерлік көмекті қажет етеді. Егер шуыл аяқ астынан пайда болып, айналу, әлсіздік, сөйлеу қиындығы, көздің қос көрінуі немесе естудің күрт төмендеуімен қатар жүрсе, дереу жедел жәрдем шақыру қажет. Жүрек соғуына сәйкес пульсирлеу сияқты бір жақты дыбыстар да қауіп туғызуы мүмкін, себебі олар қан тамырларымен байланысты күрделі мәселелерді білдіруі ықтимал.
Диагностика: дәрігер қандай тексерулер ұсынады
Дұрыс емдеу үшін себепті нақтылау қажет. Диагностика кезінде қандай тексерулерден өту керек екенін төмендегі тізімнен біле аласыз. Бұл зерттеулер тек «себеп табу» мақсатында емес, қауіпті факторларды жоққа шығарып, есту қабілетінің нақты жағдайын анықтауға бағытталған.
- Аудиометрия. Бұл тест есту деңгейі мен бұзылыстың түрін анықтайды. Жоғары жиіліктерде есту төмендегенін көрсетіп, қажетті емдеу тәсілін таңдауға негіз береді. Көп жағдайда бұл қарапайым тексеру үлкен ақпарат береді.
- Отоcкопия. Құлақ жолы мен дабыл жарғағының жай-күйін тексереді. Құлық, қабыну белгілері немесе дабыл жарғағының зақымдануын анықтауға мүмкіндік береді.
- Зертханалық анализдер. Дәрігер темір деңгейін, B12 витаминін, қандағы қантты және қалқанша безінің гормондарын тексере алады. Бұл көрсеткіштер тиннитуспен тікелей байланысты болмауы мүмкін, бірақ жалпы жағдайды жақсарту арқылы әсер етуі ықтимал.
- Кескіндік зерттеулер. Бас миының МРТ немесе самай сүйектерінің КТ зерттеуі бір жақты шуылмен, есту асимметриясымен немесе неврологиялық белгілермен қатар жүрген жағдайда қолданылады.
Осы тексерулерден кейін нақты диагноз қойылып, жеке емдеу жоспары жасалады.
Тиімді көмектесетін әдістер
Көп жағдайда шуылды толығымен жою мүмкін емес. Бірақ оның қаттылығын азайту, жүйке жүйесінің сезімталдығын төмендету және адамның оған деген реакциясын өзгертуге болады. Жақсы нәтиже беруі дәлелденген әдістерге назар аударайық.
- Когнитивті-бихевиоралдық терапия. Бұл тәсіл ішкі шуылға деген эмоционалдық реакцияны өзгертуді үйретеді. Нәтижесінде мазасыздық азайып, ұйқы жақсарады. Бұл терапияны психолог немесе арнайы бағдарлама көмегімен жүргізуге болады.
- Дыбыстық терапия. Жұмсақ фондық шу немесе арнайы құрылғылар арқылы ішкі дыбысты «жасырып» отыруға болады. Ми біртіндеп оған назар аударуды тоқтатады.
- Есту қабілетін түзету. Заманауи есту аппараттары арқылы сыртқы дыбыстар күшейтіліп, жүйке жүйесіне түсетін салмақ азаяды. Бұл ішкі шуылдың әлсіреуіне әкеледі.
- Стресс пен ұйқыны басқару. Ұйқы гигиенасы, тыныс алу жаттығулары, спорттық белсенділік жүйке жүйесінің қозғыштығын төмендетеді. Бұл әдістер терапия нәтижесін күшейтеді.
Осы тәсілдердің үйлесімі арқылы шуыл аз сезіледі немесе тіпті байқалмай қалады. Ең бастысы – өмір сапасы жақсарады.
Өзіңіз көмектесе алатын қарапайым әдеттер
Күнделікті өмірде қолдануға болатын бірқатар пайдалы кеңестер бар. Олар негізгі емдеуді толықтырып, жағымсыз дыбыстарды азайтуға көмектеседі.
- күнделікті шудан қорғану үшін құлаққап немесе арнайы қорғаныс құралдарын пайдаланыңыз;
- кофе, алкоголь, темекі сияқты стимуляторларды азайтыңыз;
- бір уақытта ұйықтауға дағдыланыңыз, түнгі тынығу уақыты тұрақты болсын;
- зейін мен тыныштықты дамыту үшін медитация жасаңыз немесе тыныс жаттығуларын қолданыңыз;
- орташа деңгейдегі физикалық белсенділікті күнделікті өмірге енгізіңіз.
Бұл әрекеттер бірден нәтиже бермесе де, ұзақмерзімді әсері жоғары. Қайталанбас жүйе қалыптасқанда, жүйке жүйесі қалпына келіп, шуыл елеусіз бола бастайды.
Нені жасауға болмайды
Интернет кеңестеріне сүйене отырып, түрлі шөптер мен дәрумендер қабылдауға асықпаңыз. Көптеген БАД-тардың тиімділігі дәлелденбеген. Кей дәрілер, мысалы, антидепрессанттар немесе жүйке жүйесіне әсер ететін препараттар, қажетсіз қолданылса, жағдайды нашарлатуы мүмкін. Құлақты өздігінен тазалау, әсіресе мақта таяқшаларымен, қауіпті. Барлық қосымша әдістерді дәрігермен келіскен жөн.
Қайталаудың алдын алу жолдары
Нәтиже жақсарғаннан кейін оны ұстап тұру маңызды. Шу деңгейін бақылау, қалыпты қан қысымы мен қандағы қант деңгейін сақтау, тұрақты белсенді өмір салты мен эмоционалдық тұрақтылық симптомның қайталанбауына көмектеседі. Күнделік жүргізу арқылы қандай жағдайлар сізге әсер ететінін оңай бақылауға болады.
Құлақтағы шуыл – жиі кездесетін, бірақ басқаруға болатын жағдай. Оның себебін анықтап, жүйелі түрде ем қолдану арқылы өмір сапасын айтарлықтай жақсартуға болады. Ең тиімді жол – кәсіби көмек пен күнделікті әдеттердің үйлесімі. Уақыт өте келе, шу әлі де естілсе де, оған деген реакция өзгереді – ол өмірді бақылауда ұстауға кедергі болмайды. Ең бастысы – біртіндеп, бірақ тұрақты әрекет ету.
