Мазмұны
Адам ағзасындағы тәбет – денсаулықтың ішкі көрсеткіші, ол физикалық жағдаймен қатар психоэмоционалдық тепе-теңдікпен де тығыз байланысты. Тамақ ішуге деген құлшыныстың өзгеруі әртүрлі себептермен туындауы мүмкін: күйзеліс, ұйқының бұзылуы, гормондық өзгерістер немесе ұзақ уақыт дұрыс тамақтанбау. Кейбір жағдайларда тәбет тым күшейіп, үнемі артық тамақ жеуге итермелесе, енді бірінде тамақ ішуге деген ықылас мүлде жоғалып кетеді. Мұндай ауытқулар уақыт өте келе ағзаға кері әсер етіп, маңызды қоректік заттардың жетіспеушілігіне немесе асқазан-ішек ауруларына алып келуі ықтимал. Сондықтан тәбетті біртіндеп қалыпқа келтіру – денсаулықты жақсартудағы маңызды қадамдардың бірі. Бұл мақалада дұрыс және қауіпсіз тәсілдермен оны қалай қалпына келтіруге болатыны сөз болады.
Тәбеттің бұзылу себептері
Ең алдымен мәселенің түпкі себебін анықтау қажет. Көбіне тәбеттің жоғалуы немесе артуы ағзадағы тепе-теңдіктің бұзылғанынан хабар береді.
Тәбеттің өзгеруіне әсер ететін басты факторлар:
- ұйқы мен күн тәртібінің бұзылуы;
- шамадан тыс дене немесе эмоциялық жүктеме;
- гормондық өзгерістер мен эндокриндік жүйенің бұзылуы;
- кейбір дәрі-дәрмектерді ұзақ қолдану;
- психологиялық жарақаттар немесе созылмалы күйзеліс;
- теңгерімсіз тамақтану және қатаң диеталар;
- асқазан-ішек жолы аурулары;
- қозғалыс белсенділігінің аздығы.
Мәселенің түпкі себебін дұрыс түсінген адам ғана оны тиімді шеше алады.
Тәбетті жұмсақ жолмен қалай қалпына келтіруге болады
Тамақ ішуге деген ынтаны ояту үшін бірден қатты шараларға барудың қажеті жоқ. Ең дұрысы – ағзаны тыңдап, әр адамның ерекшелігін ескере отырып, кезең-кезеңмен әрекет ету.
Тәбетті табиғи түрде қалпына келтіруге көмектесетін кеңестер:
- Күн тәртібін тұрақтандырыңыз. Белгілі бір уақытта тамақтану арқылы ағза нақты уақытқа үйреніп, тәбетті қайта қалыптастырады.
- Тамақтың сапасына мән беріңіз. Дәмді, иісі жағымды әрі табиғи өнімдер асқа деген қызығушылықты арттырады.
- Асты жағымды ортада ішіңіз. Жайлы музыка, әдемі ыдыс және тыныш жағдай тамақтануға жағымды әсер етеді.
- Бастапқыда аз мөлшерден бастаңыз. Көптеп жеуге өзіңізді мәжбүрлемеңіз, керісінше, әр түйірінен ләззат алған маңызды.
- Негізгі тамақтанулардың арасында артықша жеңіл тамақтанудан аулақ болыңыз. Бұл нақты аштық сезімінің қайта оралуына көмектеседі.
- Қозғалысты көбейтіңіз. Қарапайым серуен, дене шынықтыру жаттығулары немесе би – метаболизмді жандандырып, тәбетті арттырады.
- Экран алдында отырып тамақ ішпеңіз. Тамаққа толық назар аудару – дәм мен иісті сезінуге мүмкіндік береді.
- Ішкі мазасыздықты төмендетіңіз. Медитация, тыныс алу жаттығулары немесе жай демалу – жүйке жүйесін тыныштандырып, тәбетті қалпына келтіреді.
- Тағамға дәмдеуіштер мен шөптер қосыңыз. Имбирь, зире, насыбайгүл тәрізді хош иісті қоспалар тәбетті табиғи түрде ашады.
- Егер жағдай ұзақ уақыт бойы түзелмесе, маманға жүгініңіз. Кейде гастроэнтерологтың, психотерапевтің немесе эндокринологтың көмегі қажет болады.
Дұрыс тәсілмен, ағзаға қысым жасамай, кезең-кезеңмен алға жылжыған абзал.
Тәбетті арттыратын пайдалы өнімдер
Ағзаға еш зияны жоқ табиғи өнімдер де тәбетті ашуға көмектеседі. Олар ағзаның ішкі процестерін оятып, ас қорыту жүйесінің жұмысын жақсартады.
Рационға қосуға болатын өнімдер:
- қышқыл жемістер мен жидектер;
- көкөніс сорпалары мен жеңіл алғашқы тағамдар;
- ашытылған және маринадталған көкөністер;
- сары май қосылған ботқалар;
- жаңғақтар мен дәндер;
- ыстық компот немесе итмұрын тұнбасы;
- табиғи дәмдеуіштер мөлшермен;
- аз мөлшердегі ащы қара шоколад.
Маңыздысы – бұл өнімдерден рахат алу және ағзаның реакциясын қадағалау.
Қандай қателіктерден сақ болу керек
Тәбет қалпына келмей жатып, кейбір адамдар жағдайды өздігінен түзетуге тырысады, бірақ бұл әрекеттер кері әсер беруі мүмкін.
Көп кездесетін қателіктердің қатарына мыналар жатады:
- ағза белгілерін елемеу;
- кенеттен тамақтану тәртібін өзгерту;
- тек дәрі-дәрмекке немесе тағамдық қоспаларға сену;
- өзіңізді басқа адамдармен салыстыру;
- тамақты ләззатсыз, міндет ретінде қабылдау;
- уақыт тапшылығына байланысты тамақтануды өткізіп жіберу;
- мамандар көмегінен бас тарту.
Тәбетті қалпына келтіру – ең алдымен өзіңізге деген қамқорлық пен түсіністіктен басталады.
Тәбеттің бұзылуы – елеусіз көрінгенімен, ағза үшін маңызды сигнал. Бұл мәселені шешу үшін күрделі шаралар емес, тұрақтылық, шыдамдылық пен күнделікті назар қажет. Ағзаны тыңдай білу, дұрыс тамақтану әдетін қалыптастыру және психологиялық жай-күйге көңіл бөлу – негізгі бағыттар. Кешенді әрі жан-жақты тәсіл арқылы ең күрделі жағдайдың өзі шешімін таба алады. Ең бастысы – өзіңізге қамқор болыңыз және кішкентай жетістіктерді бағалаңыз.
