Жабайы табиғаттың алуан түрлілігі адамды әрдайым таңғалдырады. Оның ішінде ерекше мінез-құлқымен және көрнекі бейнесімен көзге түсетін жануарлардың бірі – теңіз арыстандары. Бұл ірі ластоногтар мұхит жағалауында тіршілік етіп, экожүйенің маңызды бөлігіне айналған. Олардың әлеуметтік құрылымы, қозғалу қабілеті мен қарым-қатынас ерекшеліктері жануарлар әлемін зерттеушілердің назарын өзіне еріксіз аударады. Теңіз арыстандарының мінезі күрделі, дауысы зор, ал шеберлігі керемет. Төменде келтірілген мәліметтер осы ғажайып жаратылыстар туралы білім көкжиегіңізді кеңейтеді.
- Теңіз арыстандары – құлақты итбалықтар қатарына жатады, өйткені олардың басында кішкене, бірақ анық көрінетін құлақ қалқандары бар. Бұл оларды нағыз итбалықтардан оңай ажыратуға мүмкіндік береді, себебі соңғыларында сыртқы құлақ болмайды.
- Олар құрлықта еркін қозғала алады, өйткені артқы аяқтарын алға қарай бүгіп, денесін көтере отырып «жүре» алады. Бұл қасиет оларды басқа ластоногтардан әлдеқайда епті етеді.
- Аталықтары аналықтарына қарағанда едәуір ірі. Еркек теңіз арыстандарының салмағы 1000 килограмға дейін жетеді, ал ұрғашылары небары 300 килограмм шамасында болады.
- Теңіз арыстандары түрлі дыбыстар шығарып, бір-бірімен қарым-қатынас орнатады. Олардың арсеналында ырылдау, қарқылдау, міңгірлеу және ұли ұқсас дауыстар бар.
- Күйлеу маусымында аталықтар өздеріне бірнеше аналықтан құралған гарем құрып, аумағын қызғыштай қорғайды. Олар бәсекелестермен айқасқа түсіп, күш көрсетеді.
- Табиғи ортада теңіз арыстандары 25–30 жыл өмір сүруі мүмкін. Дегенмен, аурулар, жыртқыштар және адам әрекеті олардың жасын қысқартып жібереді.
- Бұл жануарлар 300 метрге дейін тереңге сүңги алады және 15 минут бойы тынысын ұстай алады. Мұндай қабілет оларға тереңдегі балықты аулауға көмектеседі.
- Теңіз арыстандары негізінен балықтармен, кальмарлармен және басқа да теңіз жануарларымен қоректенеді. Олар – белсенді жыртқыштар және жемтігін қуып жүріп аулайды.
- Олардың денесін қалың май қабаты мен су өткізбейтін түк жапқан. Осы құрылым жылуды жақсы ұстап тұрады және оларды суық суда үсіп қалудан сақтайды.
- Теңіз арыстандарының күшіктері құрлықта туып, шамамен алты айға дейін ана сүтімен қоректенеді. Аналықтары өз баласын ерекше дауыс арқылы таниды.
- Олар су астында да, құрлықта да жақсы көреді және естиді. Бұл қабілет оларды жыртқыштардан қорғауға және азық іздеуге септігін тигізеді.
- Теңіз арыстандары өте ойынқұмар әрі әуес келеді. Олар заттармен ойнағанды, бір-бірімен жарысқанды және адамдармен байланыс орнатқанды жақсы көреді.
- Жүзу кезінде олар сағатына 40 километрге дейін жылдамдықпен қозғала алады. Бұл оларды қауіпті жыртқыштардан қашуға және жылдам балықтарды аулауға бейім етеді.
- Қолға үйретілген теңіз арыстандары әртүрлі трюктерді тез үйреніп, аквапарк шоуына қатысады. Олар белгілерді ажыратып, нұсқауларды нақты орындай алады.
- Кейбір теңіз арыстандарының түрлері жойылып кету қаупінде тұрған жануарлар тізіміне енгізілген. Бұған табиғи ортаның бұзылуы мен адам әрекеттері себеп болды.
- Аталықтары ұрпағын бағып-қағуға еш қатыспайды. Барлық жауапкершілік аналықтың мойнына жүктеледі.
- Ең танымал түрлерінің бірі – Калифорниялық теңіз арыстаны. Ол Тынық мұхитының солтүстік жағалауында кең таралған және аквариумдарда жиі кездеседі.
- Бұл жануарлар паразиттерге жиі шалдығады, соның ішінде тері кенелері мен ішек құрттары оларға қауіп төндіреді. Ауырған арыстандарға ветеринарлық көмек қажет болады.
- Олардың басты табиғи жаулары – косаткалар мен ірі акулалар. Бірақ адам әрекеті – балық аулау, пластик қалдықтар және мұнай төгілулері – анағұрлым зиянды.
- Жас теңіз арыстандары бір-бірімен топ құрып, «ойын мектептерінде» жаттығады. Олар осылайша аң аулауды, жүзуді және әлеуметтік мінез-құлықты үйренеді.
- Кейбір халықтар теңіз арыстандарының бейнесін қасиетті деп санап, оларға мифологиялық мағына жүктейді. Мысалы, Солтүстік Америка үндістері оларды рухани күштің белгісі санаған.
- Бұл жануарлар суға түскен кезде тыныс жолдары автоматты түрде жабылып қалады. Бұл механизм судың өкпеге түсуіне жол бермейді және қауіпсіз сүңгуді қамтамасыз етеді.
- Тынығу кезінде теңіз арыстандары үлкен топ болып жартастарға жиналады. Бұл тәсіл оларды жыртқыштардан сақтап, бірге жылынып, байланыс орнатуға көмектеседі.
- Олар мұрттарын – вибриссаларды – олжаны табуға пайдаланады. Бұл сенсорлар судағы ұсақ толқындарды сезіп, балық қозғалысын анықтай алады.
- Теңіз арыстандарының жүзу қанаттары берік әрі серпінді терімен қапталған. Бұл қанаттар оларға суда еркін қозғалуға және бағыт өзгертуге мүмкіндік береді.
- Қоршаған орта күрт өзгергенде олар күйзеліске түсіп, тамақ ішуден бас тартуы мүмкін. Бұл әсіресе тұтқында өсірілетін жануарлар арасында жиі байқалады.
- Кейбір теңіз арыстандары маусым сайын жүздеген шақырымға дейін миграция жасап, жаңа азық көздерін іздейді. Олар балық косяктарын қуалай отырып, қоректік бай аймақтарға жетеді.
- Табиғи харизмасы мен ерекше қылығы арқасында теңіз арыстандары фильмдер мен цирктік қойылымдарда жиі бейнеленеді. Көрермендер оларды ақылды әрі әсерлі жануар ретінде жақсы көреді.
Теңіз арыстандары – табиғаттың керемет туындыларының бірі. Олар жайлы мәліметтерді білу арқылы біз тек жануарлар әлемін емес, сонымен бірге теңіз экожүйелерінің нәзік тепе-теңдігін түсіне аламыз. Осындай жануарларды қорғау – болашақ ұрпаққа тіршіліктің алуан түрлілігін сақтап қалудың кепілі. Теңіз арыстандары туралы жоғарыдағы деректер сіздің қызығушылығыңызды оятып, табиғатқа деген құрметіңізді арттыра түсті деп сенеміз.
