Адамзат өркениетінің даму жолында ұлы сәулет туындылары ерекше орын алады. Олар тек қорғаныс мақсатында салынған нысандар ғана емес, сонымен қатар мәдени, тарихи және рухани құндылықтардың көрінісі болып саналады. Сондай ғажайып құрылыстардың бірі – Ұлы Қытай қорғаны. Бұл алып нысан ғасырлар бойы Қытай халқының бірлігін, төзімділігін және инженерлік дарынын бейнелеп келеді. Оның қабырғалары тек кірпіштен емес, сансыз аңыздар мен тарихи оқиғалардан да құралған. Төменде осы әйгілі ескерткіш жайлы ерекше деректер берілген.
- Ұлы Қытай қорғаны тұтас бір қабырға емес, әр дәуірде салынған және әртүрлі материалдардан тұрғызылған бекіністер кешені. Оның бөліктері әртүрлі өңірлерді қамтып, бір-бірімен жалғасатын құрылымға айналған.
- Барлық бөліктерін қосқанда қорғанның ұзындығы 21 мың шақырымнан асады. Бұл оны әлемдегі ең ұзын архитектуралық нысан етеді.
- Қорған салу жұмыстары б.з.д. VII ғасырда басталған. Алғашқы бекіністерді түрлі патшалықтар көшпелілерден қорғану үшін тұрғызған.
- Б.з.д. III ғасырда Цинь Шихуандидің билігі кезінде бұрынғы бөліктер біріктіріліп, бірыңғай жүйе құрылды. Осы тұста қорғанды кең көлемде салу қолға алынды.
- Қорған құрылысы екі мың жылдан астам уақыт бойы жалғасты. Әрбір жаңа әулет оны қайта жаңартып, нығайтып отырды.
- Қолданылған материалдар жергілікті табиғи ерекшеліктерге байланысты болды. Бір жерлерде тас пайдаланылса, енді бір өңірде нығыздалған топырақ немесе қолдан құйылған кірпіш қолданылды.
- Құрылыс материалдарын тасымалдау үшін есектер, өгіздер, түйелер, кей жағдайда адамдардың өзі жұмылдырылды. Әсіресе таулы аймақтарда бұл жұмыс өте күрделі болған.
- Қорған салу жұмысына жүздеген мың адам қатысқан, олардың қатарында әскерилер, шаруалар және айыптылар болды. Қиын жағдайда еңбек еткендердің көбісі қаза тапты.
- Аңыз бойынша қаза болған жұмысшылардың мүрделері қабырғаға көмілген. Бұл нақты дәлелденбесе де, Қытай мәдениетінде кең таралған сенімге айналған.
- Қорғанның ені әр бөлігінде 4 пен 9 метр аралығында өзгеріп отырады. Бұл ендікте аттылар да, патруль топтары да еркін қозғала алған.
- Кейбір жерлерде қорғанның биіктігі 10 метрге, ал негізгі бекіністерде 15 метрге дейін жеткен. Бұл биіктік оның қорғаныс қабілетін арттырған.
- Әр 300–500 метр сайын күзет мұнаралары салынған. Олар бақылау, сигнал беру, қару сақтау және әскерилерге демалыс орны ретінде қызмет еткен.
- Сигналдық жүйе түтін арқылы күндіз, ал алау жағу арқылы түнде хабар жіберуге мүмкіндік берген. Бұл әдіс жүздеген шақырымға дейін хабар таратуға жағдай жасаған.
- Қорған бойында әскери қоймалар, құдықтар, сарбаздарға арналған үйлер орналасқан. Кейбір жерлерде тіпті шағын гарнизондық ауылдар құрылған.
- Қорған әрқашан жаудан қорғай алмады. Кейбір көшпелі тайпалар оны айналып өтіп немесе күзетшілерді сатып алып, ішке ене алған.
- Ең жақсы сақталған бөліктері Бейжің қаласына жақын орналасқан. Бұл аймақтар туристер арасында аса танымал.
- Қорған таулы, шатқалды және ойлы-қырлы жерлер арқылы өтеді. Кей тұстарда ол табиғи бедермен тұтасып, көзге көрінбей кетеді.
- Мин әулеті тұсында қорған кеңінен қалпына келтірілді. Сол кездегі жұмыстар нәтижесінде біз білетін қазіргі кейпі пайда болды.
- Халық кейбір бөліктерін құрылыс материалы ретінде пайдаланған. Бұл әсіресе мемлекеттік бақылау болмаған қиын кезеңдерде орын алған.
- Бұрын қорғанды Айдан көруге болады деген наным кең тараған еді. Алайда қазіргі ғылым бұл пікірді жоққа шығарғанымен, оның ауқымдылығы күмән тудырмайды.
- 1987 жылы Ұлы Қытай қорғаны ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұралар тізіміне енді. Бұл оның ғаламдық маңызын ресми түрде растады.
- Жыл сайын миллиондаған турист әлемнің түкпір-түкпірінен қорғанды көруге келеді. Ол Қытайдың тәуелсіздік пен тұрақтылық символына айналған.
- Қорған туралы қытай мифтерінде де көп айтылады. Ең танымалы – жесір әйелдің көз жасымен қабырғаны бұзғаны туралы аңыз.
- Археологтар әлі күнге дейін жаңа бөліктерді анықтап келеді. Кейбір учаскелер ғасырлар бойы жер астында жатып қалған.
- Қорған өнер, әдебиет және кино саласына да үлкен әсер еткен. Ол Қытай бейнесінің ажырамас бөлігіне айналды.
- Тан әулеті кезінде сауда керуендері дәл осы қорған бойымен жүрген. Бұл нысан тек әскери ғана емес, экономикалық рөл де атқарған.
- Бүгінде Қытай үкіметі оның сақтау және қалпына келтіру жобаларын жүргізуде. Бұл келешек ұрпақ үшін тарихи мұраны сақтау мақсатында жасалып отыр.
- Қорған әр маусымда ерекше көрініс береді. Қыста қар жамылғысына оранып, көктемде жасыл желекке бөленіп, күзде алтын түске енеді.
- Ежелде бұл нысан тәртіп пен патриотизм белгісі ретінде қабылданған. Ол халықты біріктіру мен ұлттық сананы нығайтудың құралы болған.
- Бүгінгі таңда Ұлы Қытай қорғаны тек қорғаныс нышаны емес, тарихи жадымызды сақтаудың маңызын білдіреді. Ол – өткеннің күрделілігі мен мәдени мұрамыздың тереңдігін еске салып тұратын ескерткіш.
Ұлы Қытай қорғаны – бұл мыңдаған жылдар бойы сақталған ұлттық ерік-жігердің көрінісі. Оның әрбір кірпіші, әрбір тасы – тарихи оқиғалардың куәсі. Мұндай ескерткіштер бізге мәдениетті құрметтеуді және тарихқа үңілуді үйретеді. Оны тану арқылы біз Қытай өркениетінің ұлылығын тереңірек ұғына аламыз.
