Ғарыш әлеміндегі әрбір аспан денесінің өзіндік ерекшелігі мен жұмбақтары бар. Күн жүйесінде де өз орнын тапқан әр планета адамзат үшін түрлі сыр мен қызықты мәліметтерге толы. Нептун – осы жүйедегі ең алыста орналасқан әрі ерекше сипатқа ие ғаламшарлардың бірі. Бұл алып планета ұзақ уақыт бойы зерттеушілерге беймәлім болып келді, алайда жаңа технологиялардың арқасында ол жайлы көптеген қызықты деректер анықталды. Көбі Нептунды тек көгілдір түсті алып ретінде біледі, бірақ оның табиғаты мен атмосферасында әлі де ашылмаған сырлар жетерлік. Осы мақалада Нептун жайлы ең әсерлі, әрі ғылымға белгілі қызықты фактілер жинақталған.
- Нептун – Күн жүйесінің ең сыртқы әрі ең алыс орналасқан планетасы. Ол Күннен шамамен 4,5 миллиард километр қашықтықта орналасқан және бұл оның суық әрі жарық жетіспейтін әлем болуына әсер етеді.
- Бұл ғаламшар астрономия тарихында алғаш рет математикалық болжам арқылы ашылған. Зерттеушілер оның бар екенін Уранның қозғалысындағы ауытқуларға қарап болжаған.
- Нептунды алғаш рет 1846 жылы Жер бетіндегі астрономдар бақылаған. Оны ашуға француз ғалымы Леверье мен неміс астрономы Галле үлес қосты.
- Бұл планета ерекше көгілдір түске ие. Мұндай рең метан газының атмосферада көп болуымен түсіндіріледі, себебі метан қызыл түсті сіңіріп, көк түсті шағылыстырады.
- Нептун – мұзды алыптарға жататын ғаламшар, оның құрамында сутегі, гелий және мұз түріндегі метан мен аммиак басым.
- Мұнда тәулік шамамен 16 сағатқа созылады. Мұндай жылдам айналу ғаламшарда қуатты желдер мен ерекше атмосфералық құбылыстардың пайда болуына ықпал етеді.
- Бір жыл – яғни толық айналым жасау үшін Нептунға 165 Жер жылы керек. Бұл оның Күннен өте алыс орналасуымен байланысты.
- Нептунда Күн жүйесіндегі ең қатты желдер соғады. Желдің жылдамдығы сағатына 2100 шақырымға дейін жетеді, бұл Жердегі ең күшті дауылдардан бірнеше есе жылдам.
- Бұл планетаны әлсіз сақиналар қоршап тұр. Олар негізінен мұз және шаң-тозаңнан тұрады, әрі уақыт өте өзгеріп отырады.
- Нептунда 14 табиғи серік бар. Ең үлкені – Тритон, ол өзгеше ретроградты орбита бойымен қозғалады.
- Бұл ғаламшардың жоғарғы атмосферасында температура минус 221 градусқа дейін төмендейді. Сондықтан Нептун ең суық планеталардың бірі болып саналады.
- Оның магнит өрісі ерекше күрделі әрі ғаламшар осіне қарағанда 47 градусқа еңкейген.
- Нептунның массасы Жерден 17 есе үлкен, бірақ Юпитер мен Сатурннан жеңіл.
- Диаметрі 49 500 шақырымға жуық. Осынша көлемге қарамастан, оның тығыздығы Жерден төмен.
- 1989 жылы «Вояджер-2» ғарыш аппараты Нептунға жақындап, бірегей фотосуреттер мен маңызды деректер жіберді. Бұл миссия әлі күнге дейін жалғыз зерттеу болып саналады.
- Нептунда алып қара дақтар анықталған. Олар – алып дауылдар мен атмосфералық құбылыстардың белгісі және уақыт өте жоғалып, қайта пайда болып отырады.
- Планетаның өзегінде, болжам бойынша, тасты ядро бар, оны су, аммиак және метан қабаттары қоршап жатыр. Бұл құрылым Нептунды газды алыптардан ерекшелейді.
- Мұнда полярлық шұғыла құбылысы байқалады. Ол Жердегі құбылыстан өзгеше, алайда оның табиғаты магнит өрісінің Күн желімен әрекеттесуіне байланысты.
- Кейбір серіктерінің шығу тегі ерекше. Мысалы, Тритон серігі Койпер белдеуінен тартылып алынған болуы мүмкін.
- Экватор маңында күн мен түн ұзақтығы шамамен бірдей. Бұл құбылыс ғаламшардың тез айналуымен байланысты.
- Планетаның ішкі қабаттарында аса жоғары қысым мен төмен температура салдарынан алмаз кристалдары түзілуі мүмкін. Бұл теория ғылыми модельдер арқылы дәлелденген.
- Атмосферадағы метан мұзы Нептун бұлтын ашық көгілдір түске бояйды. Осы себепті оны тіпті шағын телескоппен де байқауға болады.
- Атмосфера тығыздығы биіктікке қарай өзгеріп, көп қабатты бұлт түзеді. Кейбір қабаттар күкіртсутектен тұрады.
- Полюстерінде температура салыстырмалы түрде жоғары болады. Мұндай құбылыстың себептері әлі толық зерттелмеген.
- Қашықтығына қарамастан, Нептун өз гравитациясымен басқа аспан денелеріне әсер ете алады. Ол астероидтар мен кометалардың траекториясын өзгертуге қауқарлы.
- Ғаламшардың атауы грек мифологиясындағы теңіз құдайының құрметіне қойылған. Бұл көгілдір түсі мен су әлеміне ұқсастығымен байланысты.
- Нептун әлі толық зерттеліп біткен жоқ, сондықтан ғалымдар алдағы уақыттарда оның жаңа құпияларын ашуға үмітті.
Нептун планетасы өзіндік күрделі құрылымымен, ерекше атмосферасымен және әлі ашылмаған сырларымен ғылымға қызығушылық тудырады. Жаңа технологиялар мен болашақ зерттеулер оның көптеген құпияларына жауап беріп, Күн жүйесінің қалыптасу тарихын тереңірек түсінуге жол ашады.
