Жер бетіндегі ең ерекше әрі құпиялы орындардың бірі – Солтүстік полюс. Бұл аймақ ежелден саяхатшыларды, зерттеушілерді және армандаушыларды өзіне тартқан. Қатал климат пен қолжетімсіздікке қарамастан, Солтүстік полюс ғылым, экология және геосаясат тұрғысынан маңызды рөл атқарады. Табиғаттың шынайы күшін сезінуге мүмкіндік беретін бұл жер көптеген сұрақтарға жауап берсе де, әлі талай жұмбағын жасырып жатыр. Бүгінде оның ерекшеліктерін зерттеуді әлемнің түкпір-түкпіріндегі ғалымдар жалғастырып келеді. Төменде Солтүстік полюс туралы ең қызықты деректер ұсынылған.
- Солтүстік полюс – материк емес. Ол – Солтүстік Мұзды мұхиттың үстіндегі мұз қабатынан тұратын алып аймақ.
- Қыс мезгілінде температура −50 градустан да төмен түседі. Ал жазда, күннің үздіксіз жарығына қарамастан, нөлден жоғары сирек көтеріледі.
- Солтүстік полюсте тұрақты тұрғындар жоқ. Мұз қабатының қозғалысы ұзақ уақыт бойы қоныстануға мүмкіндік бермейді.
- Солтүстік полюске алғаш жеткен адам ретінде Роберт Пири 1909 жылы аталады. Дегенмен бұл оқиға туралы әлі күнге дейін пікірталастар бар.
- Полюсте полярлық күн мен полярлық түн байқалады. Күн алты ай бойы көкжиектен түспейді, кейінгі алты айда мүлде көрінбейді.
- Географиялық және магниттік Солтүстік полюстер бір жерден табылмайды. Магниттік полюс үнемі қозғалыста болады.
- Мұз қабатының астында терең мұхит жатыр. Оның орташа тереңдігі шамамен 4 шақырымды құрайды.
- Климаттың өзгеруіне байланысты аймақтағы мұз жыл сайын жұқара түсуде. Бұл құбылысты ғалымдар мұқият зерттеуде.
- Солтүстік полюс – солтүстік шұғыласын тамашалауға ең қолайлы орындардың бірі. Аспандағы түрлі-түсті сәулелер ерекше әсер қалдырады.
- Полюске жету үшін мұзжарғыш кемелер, тікұшақтар немесе шаңғы экспедициялары қолданылады. Бұл – күрделі әрі қымбат сапар.
- Ақ аюлар Арктикада мекендейді, бірақ Солтүстік полюстің дәл орталығында сирек кездеседі. Олар әдетте құрлыққа жақын аймақтарда жүреді.
- Мұздың астындағы су өте салқын болса да, қатып қалмайды. Себебі мұхит суының тұздылығы жоғары.
- Мұз қабаты үздіксіз қозғалыста болады. Сондықтан бір нүктеде тұрған саяхатшының орны бірнеше сағаттан кейін өзгереді.
- Солтүстік полюстегі су әлемнің көп бөлігіндегі сулардан әлдеқайда таза. Алайда ластану деңгейі жылдан-жылға артып келеді.
- Арктикалық жануарлардың арасында морждар, итбалықтар, нарвалдар мен белухалар бар. Олар суық ортаға тамаша бейімделген.
- Солтүстік полюс барлық уақыт белдеулеріне тиесілі. Мұнда нақты уақыт белгіленбеген, экспедициялар өз ыңғайына қарай уақытты қолданады.
- Солтүстік полюс ешбір мемлекетке тиесілі емес. Дегенмен кейбір елдер осы аймаққа аумақтық талаптар қоюда.
- Полюске ең жақын қоныс – Канаданың Элсмир аралындағы Алерт елді мекені. Мұнда метеостанция мен әскери база орналасқан.
- Мұз қабаты Күн сәулесінің көп бөлігін кері қайтарады. Бұл Жердің климаттық тепе-теңдігін сақтауда маңызды рөл атқарады.
- Көптеген халықтардың мифологиясында Солтүстік полюс қасиетті немесе құпиялы орын ретінде сипатталған.
- Жазда мұз тұрақсыз болады. Полыньялар мен жарықтар пайда болып, қозғалысты қиындатады.
- Мұз астындағы ағындар климаттық процестерге үлкен әсер етеді. Олар жылу мен қоректік заттарды алыс қашықтықтарға тасымалдайды.
- Арктика суларында планктон өте көп. Бұл суық ортаға бейімделген тіршіліктің негізін қалайды.
- Солтүстік полюс – ғылым үшін аса маңызды зерттеу алаңы. Мұнда климаттың өзгеруі, магнит өрістері және теңіз биологиясы зерттеледі.
- Арктика – қатал ортаға қарамастан, ерекше әрі маңызды аймақ. Оның тағдыры Жердің жалпы климаттық болашағымен тікелей байланысты.
Солтүстік полюс – мұзды шөлейт қана емес, бүкіл ғаламшардың табиғи теңгеріміне ықпал ететін тірі жүйе. Бұл аймақты сақтау – барша адамзаттың ортақ міндеті. Арктиканы қорғау арқылы біз өз болашағымызды да қорғап қаламыз.
