Мазмұны
Адам өмірі әрдайым біркелкі емес. Кейде күтпеген жағдайлар туындап, психологиялық қысым күшейе түседі. Мұндай сәттерде сабыр сақтап, сезімге берілмей әрекет ету өте маңызды. Эмоцияны басқару — сезімді басып тастау емес, оны саналы түрде танып, реттей білу қабілеті. Бұл дағды адамға ішкі тепе-теңдікті сақтауға, дұрыс шешім қабылдауға және қарым-қатынасты бұзбай жол табуға мүмкіндік береді. Осы мақалада сіз эмоцияны тиімді басқару тәсілдерімен танысасыз.
Эмоцияны басқару не үшін қажет
Көңіл-күй мен ішкі күйзеліс адамның ойлауына, шешім қабылдауына және қарым-қатынасына тікелей әсер етеді. Эмоцияға беріліп кету — айқайлап айту, ренжітіп алу немесе өзіңізге зиян келтіру ықтималдығын арттырады. Саналы әрекет ету — тыныштықты сақтау мен өз күшіңізге сенім артуға жол ашады.
Эмоцияны басқару маңызды:
- өзара сыйластық пен түсіністікке қол жеткізу үшін;
- бір сәттік ашуға ерік бермеу үшін;
- психикалық және физикалық денсаулықты сақтау үшін;
- жеке қажеттіліктерді дұрыс түсіну үшін;
- қиын жағдайда да мақсаттан таймау үшін.
Бұл дағды бір күнде қалыптаспайды, бірақ оны үйрену — ұзақмерзімді пайда әкелетін шешім.
Эмоцияны бақылаудың негізгі тәсілдері
Қиын сәттерде көмектесе алатын бірнеше қарапайым, бірақ тиімді әдіс бар. Олар сізге сезімді басқаруға ғана емес, ішкі сенімділікті де нығайтуға сеп болады.
Төмендегі тәсілдерді назарда ұстаңыз:
- Сезімді мойындаңыз. Эмоцияны жоққа шығару немесе ұялу — керісінше әсер береді. Қандай күйде екеніңізді түсіну — басқарудың алғашқы қадамы.
- Эмоцияны сөзбен атаңыз. Мысалы: «Мен қазір ашулымын» немесе «Мазасызданып тұрмын». Бұл әрекет сана мен дене арасындағы тепе-теңдікті қалпына келтіруге көмектеседі.
- Дем алуыңызды реттеңіз. Терең және баяу тыныс алу жүйкені тыныштандырады. Бірнеше минуттық тыныс жаттығуы ойды жинақтауға сеп болады.
- Назарды басқа жаққа аударыңыз. Мәселеге емес, айналаға, денеңіздегі сезімге немесе жағымды естеліктерге көңіл бөліңіз.
- Қимылдаңыз. Жеңіл серуен немесе жаттығу — стресс гормонын төмендетудің ең оңай жолы.
- Не өз қолыңызда екенін ажыратыңыз. Жағдайды талдап, сіздің әсер ете алатын және әсер ете алмайтын бөлігін анықтаңыз. Бұл әрекетсіз күйзелістің орнына нақты қадамдарға жетелейді.
- Жағдайды қайта бағамдаңыз. Болған оқиғаға жаңа көзқараспен қарап көріңіз. Мүмкін бұл сіз үшін жаңа мүмкіндік шығар.
- Сенімді адаммен сөйлесіңіз. Жақын дос немесе маманмен бөлісу — ішкі қысымды жеңілдетудің тиімді әдісі.
- «Жерге түсу» жаттығуларын жасаңыз. Бұл дегеніміз — өз денеңізді сезіну немесе айналадағы заттарды сипаттау арқылы «осы сәтке» қайта оралу.
- Сезімді сезінуге өзіңізге рұқсат етіңіз. Жасырынған немесе басып тасталған эмоциялар кейін күшейіп қайтып келеді. Ал оларды ашық қабылдау — ішкі еркіндікке жол ашады.
Бұл тәсілдердің кез келгенін қолдану арқылы сіз эмоцияға емес, әрекетке басымдық бересіз. Ең бастысы — автоматты реакциядан саналы таңдау жасау.
Эмоциямен жұмыс істеудегі жиі қателіктер
Кейде күйзелісті еңсеру жолында керісінше, өзіңізге зиян келтіретін әрекеттерге жол бересіз. Бұған себеп — ақпараттың жетіспеушілігі немесе үйреншікті мінез-құлық үлгілері.
Келесі әрекеттерден аулақ болыңыз:
- сезімді елемеу және «өзі өтеді» деп ойлау;
- мазасыздық, ашу немесе қорқыныш үшін өзіңізді кінәлау;
- ішкі ашуды өзгеге бағыттау;
- тәтті немесе зиянды тағаммен күйзелісті басу;
- барлық жағдайды толық бақылауға тырысу.
Осындай тұйық шеңберден шығу үшін бұл қателіктерді саналы түрде тану маңызды.
Күнделікті қолдануға болатын жаттығулар
Эмоцияны басқару — жаттығу арқылы дамитын қабілет. Күнделікті орындауға болатын қарапайым тәсілдер де көмектеседі.
Мәселен:
- таңертең тыныс алу жаттығуын жасау;
- күнделікке өз көңіл-күйіңізді жазып отыру;
- жеңіл дене жаттығуларын тұрақты түрде жасау;
- істеп жатқан іске бар зейінмен көңіл бөлу;
- күн соңында үш жағымды сәтті еске түсіру.
Мұндай әдеттер жүйке жүйесін нығайтып, эмоцияға қарсы тұру қабілетін арттырады.
Эмоция — адам болмысының ажырамас бөлігі. Алайда сезімге берілмей, оны басқару — нағыз ішкі жетілгендік белгісі. Қиын сәттерде өзін ұстай білу — қадірлі қасиет әрі өмірді жеңілдететін дағды. Бұл қабілетті дамыту үшін сабыр, жаттығу және өзіңізге деген жанашырлық қажет. Уақыт өте келе сіз кез келген жағдайда байыппен әрекет етіп, ішкі тепе-теңдікті сақтай алатын боласыз.
