Мазмұны
Қазіргі қарбалас өмір салты, дұрыс құрылмаған тамақтану тәртібі мен тұрақты күйзеліс ағзада пайдалы заттардың жетіспеушілігіне жиі алып келеді. Витамин тапшылығы адам денесінде бірден байқала қоймауы мүмкін, бірақ ол әлсіздік, ашуланшақтық, ұйқының бұзылуы мен иммунитеттің төмендеуі арқылы өзін білдіреді. Мұндай белгілерге бейжай қарау – болашақта созылмалы аурулардың пайда болуына себеп болуы ықтимал. Дәрумен жетіспеушілігін толықтыру үшін тек қоспалар қабылдау жеткіліксіз. Ең алдымен, ағзаның ішкі тепе-теңдігін қалпына келтіріп, өмір салтын өзгерту қажет.
Теңгерімді тамақтану – негізгі шарт
Ағзаның дәрумендерге деген қажеттілігін табиғи жолмен өтеудің ең тиімді жолы – дұрыс тамақтану. Табиғи өнімдер құрамындағы пайдалы заттар жеңіл сіңіріледі әрі жанама әсер туғызбайды.
Рационда міндетті түрде болуы тиіс:
- маусымдық көкөністер мен жемістер;
- көк шөптер мен жапырақты көкөністер;
- тұтас дәнді дақылдар мен кебекті нан;
- суық сығымдалған өсімдік майлары;
- табиғи сүт өнімдері (мейлінше термиялық өңделмеген);
- майсыз ет, балық және теңіз өнімдері;
- жаңғақ, бұршақ тұқымдастар мен тұқымдар.
Тамақтың түр-түрін сақтау мен мөлшерді қадағалау ағзадағы ішкі тепе-теңдікті сақтауға ықпал етеді.
Белгілерге мұқият болу
Ағза өзі қандай зат жетіспей жатқанын ескертіп отырады. Белгілі бір дәрумен тапшылығына тән белгілерді білу арқылы алдын алу шараларын ерте бастауға болады.
Кең таралған симптомдар мен себептері:
- Әлсіздік, ашушаңдық, зейіннің төмендеуі – B тобы дәрумендерінің жетіспеушілігі. Бұл дәрумендер жүйке жүйесінің жұмысы мен энергия алмасуында маңызды рөл атқарады.
- Жиі суық тию, жаралардың баяу жазылуы – С дәруменінің жетіспеуі. Аскорбин қышқылы иммундық қорғаныс пен тіндердің жаңаруына қажет.
- Шаштың түсуі мен терінің құрғауы – А дәрумені немесе биотин жетіспеген жағдайда байқалады. Бұл элементтер эпидермис пен тырнақ құрылымын нығайтады.
- Аяқ-қол тартылуы, сүйек әлсіздігі – D дәрумені мен кальций тапшылығына байланысты. Әсіресе күн сәулесі аз болатын маусымда бұл жиі кездеседі.
- Тері бозаруы, бас айналу, шаршау – темір немесе фолий қышқылы жетіспеушілігінің белгісі. Бұл заттар қан түзілуі мен оттегінің тасымалдануына жауапты.
Аталған белгілерді дер кезінде байқап, алдын алу – күрделі аурулардың дамуына жол бермейді.
Қоспалар мен биологиялық белсенді кешендер
Кейде тағамнан алынатын дәрумендер жеткіліксіз болуы мүмкін. Әсіресе созылмалы аурулармен ауыратындар, спортпен кәсіби түрде айналысатындар немесе күйзеліске жиі түсетіндерге қосымша қолдау қажет.
Дұрыс дәрумен кешенін таңдау үшін:
- дәрігердің кеңесіне жүгіну қажет;
- жыныс, жас және өмір салтын ескеру керек;
- сапалы, сертификатталған өнімдерді таңдау маңызды;
- ағзаға оңай сіңетін түрін қарастыру қажет;
- кездейсоқ немесе шамадан тыс қабылдаудан сақтану керек.
Артық дозада дәрумен қабылдау да ағзаға зиян келтіруі мүмкін, сондықтан бұл мәселе кәсіби бақылауда болғаны жөн.
Өмір салтының әсері
Ағзадағы дәрумендердің сіңуі тек тағаммен шектелмейді. Күнделікті әдеттер мен режим де бұл процеске тікелей әсер етеді.
Тепе-теңдікті сақтау үшін:
- ұйқы тәртібін жолға қою маңызды;
- кофе, қант пен алкогольді шектеу қажет;
- таза ауада жиі серуендеу пайдалы;
- күйзелістен аулақ болып, демалысты ескерген жөн;
- тұрақты және қалыпты физикалық белсенділікке мән беру қажет.
Күнделікті қарапайым әдеттердің өзі ағзаға пайдалы заттардың жақсы сіңуіне ықпал етеді.
Медициналық тексеру мен бақылау
Кейде дәрумен жетіспеушілігі дұрыс тамақтанбаудан емес, ішкі физиологиялық себептерден туындайды. Асқорыту жүйесіндегі ақау, гормоналды теңгерімсіздік немесе қабыну процестері бұл жағдайды күрделендіреді.
Ондай кезде:
- қандағы дәрумендер мен минералдар деңгейін тексеру керек;
- жалпы денсаулыққа қатысты тексеруден өту маңызды;
- созылмалы аурулардың бар-жоғын анықтау қажет;
- зертханалық талдауларды мерзімді түрде қайталап отыру қажет;
- емдеу жоспарын нақты нәтижелерге сүйене отырып жасау керек.
Дұрыс диагноз – нақты әрі тиімді емнің кепілі.
Ағзадағы дәрумен тепе-теңдігін қалпына келтіру үшін кешенді әрі саналы көзқарас қажет. Бұл тек белгілі бір қоспаны қабылдау емес, сонымен қатар өмір салтын түзету, өз ағзаңызды тыңдау және ұзақмерзімді нәтижеге ұмтылу процесі. Белгілерге мән беру, дұрыс тамақтану мен сергек өмір салты – жалпы денсаулықты нығайтудың басты шарты. Дене де, сана да өзара байланыста дамиды. Ал ағзаға қажетті пайдалы заттарды дер кезінде және үйлесімді түрде беру – ұзақ әрі сапалы өмір сүрудің негізі.
