Табиғаттағы әрбір жәндік өзіне тән ерекше қызмет атқарады. Солардың ішінде өсімдіктерді тозаңдандыратын тіршілік иелерінің рөлі айрықша. Аралар – экожүйенің тепе-теңдігін сақтауға және ауыл шаруашылығын дамытуға тікелей ықпал ететін маңызды жәндіктер. Олардың еңбекқорлығы, тәртіпке негізделген өмірі мен ерекше қабілеттері зерттеушілер мен табиғат жанашырларын таңдандыруын тоқтатқан емес. Шағын денесіне қарамастан, аралар ғажайып тіршілік жүйесін құрып, тіршіліктің маңызды бөлігіне айналған. Төменде осы жәндіктерге қатысты қызықты әрі сирек кездесетін деректермен таныс бола аласыз.
- Жер бетінде 20 мыңнан астам ара түрі бар. Олар Антарктидадан басқа барлық құрлықтарда тіршілік етеді және түрлі климатқа бейімделген.
- Тек Apis тұқымдасына жататын бал аралары ғана балды мол көлемде өндіреді. Қалған түрлер негізінен тозаңдандырумен шұғылданады.
- Бір жұмысшы ара бүкіл өмірінде тек 1/12 шай қасықтай ғана бал жинай алады. Алайда барлық ұя мүшелері бірігіп, айтарлықтай көлемде өнім береді.
- Аралар ультракүлгін сәулені көреді. Бұл қасиет оларға гүлдерді дәл табуға және бағытты анықтауға көмектеседі.
- Олардың бес көзі бар. Екі құрама көзі кең көру аймағын қамтиды, ал үш жай көз ұшу кезінде бағытты бақылауға арналған.
- Аралар адамның бет-әлпетін ажырата алады. Зерттеулер оларда көру мен есте сақтау қабілетінің жоғары екенін дәлелдеген.
- Ұя ішіндегі температура өте дәл бақыланады. Жұмысшы аралар желдету арқылы ұядағы жылуды реттейді.
- Патшайым ара күніне екі мыңға дейін жұмыртқа сала алады. Ол барлық ұрпақ үшін жауапты және бірнеше жыл өмір сүреді.
- Аралардың «билеу» биі басқа араларға гүл орналасқан жерді көрсетеді. Қимыл бағыты мен ұзақтығы қашықтық пен бағыт туралы мәлімет береді.
- Аралар иіс заттар арқылы байланыс жасайды. Феромондар арқылы олар қауіп туралы, жем іздеу туралы немесе басқа да ақпаратпен бөліседі.
- Ара уының емдік қасиеті бар. Апитерапияда ол артрит, ревматизм және басқа дерттерге қарсы қолданылады.
- Кей адамдар үшін ара шағуы өте қауіпті. Аллергиясы барлар үшін бұл өмірге қатер төндіруі мүмкін.
- Аралардың иіс сезу қабілеті иттерден бірнеше есе күшті. Олар иістерді бірнеше ондаған метр қашықтықтан сезеді.
- Ұя ішіндегі міндеттер нақты бөлінген. Біреулері тозаң жинайды, енді біреулері дернәсілдерге күтім жасайды, ал қалғандары ұяны күзетеді.
- Ыстық күндері аралар суды ұяға шашып, салқындату жүргізеді. Бұл арқылы температураны төмендетіп, жұмыртқалардың қызып кетуіне жол бермейді.
- Қауіп төнген жағдайда күзетші аралар арнайы феромон бөледі. Бұл басқа араларды шабуылға шақырады.
- Қорек азайғанда ұядан еркек араларды қуып жібереді. Бұл көбіне күзде, олар қажетсіз болған кезде орын алады.
- Қыста аралар дөңгеленіп топталады. Денелерін қозғалту арқылы жылу бөліп, ортасын 35 градусқа дейін жылытып тұрады.
- Балшырыннан балауыз арнайы бездер арқылы бөлінеді. 1 грамм балауыз алу үшін 8 грамм бал қажет.
- Бал ұзақ уақыт бұзылмай сақталады. Мысыр пирамидаларынан табылған мыңдаған жылдық бал жеуге жарамды күйде болған.
- Әр ұяның өзіне тән иісі бар. Сол арқылы аралар бөтендерді анықтап, ұяға кіргізбейді.
- Кей аралар жер астында тіршілік етеді. Олар ұяларын қазып, жұмыртқа салуға арналған камералар жасайды.
- Аралар бір рет ұшқанда тек бір ғана өсімдік түрінен тозаң жинайды. Бұл тозаңдандырудың сапасын арттырады.
- Ұялар табиғи да, қолдан жасалған болуы мүмкін. Ара ұяларын адамдар түрлі материалдардан табиғи ортаға ұқсатып жасайды.
- Ауыл шаруашылығы үшін аралар аса маңызды. Жер бетіндегі өсімдік өнімдерінің үштен бірі осы жәндіктердің тозаңдандыруына тәуелді.
- Аралар төртке дейін санай алады. Ғалымдар олардың қарапайым математикалық есептерді ажырата алатынын дәлелдеген.
- Араларда ішкі биологиялық сағат бар. Соның көмегімен олар гүлдейтін өсімдіктерге белгілі бір уақытта қайта оралады.
- Балдың түсі мен дәмі әртүрлі болады. Бұл өсімдіктің түріне және жиналған жерге байланысты.
- Аралардың жойылуы – ғаламдық қауіп. Олардың санының азаюы бүкіл азық-түлік қауіпсіздігіне қауіп төндіреді.
Аралар тек бал өндіруші жәндік емес, олар табиғи тепе-теңдіктің маңызды буыны. Олардың әрекеттері экожүйенің тұрақтылығына және адамзаттың амандығына тікелей әсер етеді. Сондықтан араларды қорғау – бүкіл адамзаттың ортақ міндеті.
