Байкал көлі – Жер бетіндегі ең керемет әрі жұмбақ су айдындарының бірі. Бұл табиғи ғажайып тек көлемімен ғана емес, өзіндік сырларымен, ерекше жануарлар мен өсімдіктерімен, тарихи және мәдени мұрасымен де ерекшеленеді. Көлдің мөлдір суы, бай фаунасы мен флорасы, геологиялық жасы және бірегей табиғи құбылыстары Байкалды әлемнің теңдессіз нысандарының қатарына қосады. Зерттеушілер мен саяхатшылар бұл көлді көргенде ерекше әсер алады, ал жергілікті тұрғындар оны аңыздарға арқау еткен. Әрбір қонақ бұл мекенді жүрегінде сақтап кетеді.
- Байкал – Жер шарындағы ең терең тұщы көл. Оның ең терең жері 1642 метрге жетеді.
- Көлдегі судың көлемі бойынша да Байкал әлемдегі тұщы көлдердің көшбасшысы. Мұнда жер шарындағы тұщы судың шамамен 19 пайызы жиналған.
- Көлдің жасы шамамен 25-30 миллион жыл деп есептеледі. Бұл – планетадағы ең ежелгі және тұрақты су айдындарының бірі.
- Байкалдың суы өте мөлдір. Жылдың кей мезгілінде судың түбі 40 метрге дейін анық көрінеді.
- Байкалда тіршілік ететін жануарлар мен өсімдіктердің шамамен 60 пайызы басқа еш жерде кездеспейді. Көл ерекше биоалуандылықпен танымал.
- Дүние жүзіндегі жалғыз тұщы су итбалығы – нерпа – тек осы көлде мекендейді. Ғалымдар бұл жануардың пайда болуы жайлы әлі күнге дейін дауласуда.
- Көлде 50-ден астам балық түрі бар, олардың көпшілігі тек осы жерде ғана тіршілік етеді. Омуля мен голомянка – Байкалдың символына айналған балықтар.
- Байкал 300-ден астам өзен мен бұлақтан қоректенеді. Ең ірісі – Селенга өзені.
- Көлден тек бір ғана өзен – Ангара ағып шығады. Бұл өзен суын Енисейге құяды және Шығыс Сібірдегі ең мол сулы өзен саналады.
- Қыс мезгілінде Байкалдың мұзы өте мықты әрі мөлдір болады. Мұздың қалыңдығы 1,5 метрге дейін жетіп, үстінде ерекше жарықтар мен ауа көпіршіктері пайда болады.
- Көктемде көл «тыныстайды» – мұздар қозғалып, ерекше көріністерге жол ашады.
- Байкалда 20-дан астам ірі, көптеген ұсақ арал бар. Олардың ішіндегі ең әйгілісі – қасиетті Ольхон аралы.
- Көл жағалауының ұзындығы екі мың шақырымнан асады. Бұл, мысалы, Мәскеу мен Париждің арасындағы қашықтыққа тең.
- Геологиялық қозғалыстарға байланысты Байкал шұңқырының тереңдігі жыл сайын артып келеді. Ғалымдардың пікірінше, көл түбі кеңейе түсуде.
- Көлдің суы өте баяу жаңарады. Су көлемінің толық жаңаруы үшін шамамен 400 жыл қажет.
- Байкал суында минералды заттар өте аз, сондықтан ол әлемдегі ең таза сулардың бірі болып саналады.
- Көл түбінде әлемдегі ең ірі шөгінді қабаты жатыр. Осы қабаттан ғалымдар ежелгі өсімдіктер мен жануарлардың қалдықтарын табады.
- Байкал аймағының климаты Сібірдің басқа бөліктерімен салыстырғанда жұмсақ келеді. Көлдің өзі қыстың аязын жұмсартып, жаздың аптабын төмендетеді.
- Байкалдың суында 2 мыңнан астам балдыр түрі кездеседі. Олардың кейбірі тек осы жерде ғана өседі.
- Мұнда гейзерлер, минералды бұлақтар мен ерекше жартастар бар. Бұл нысандар өңірдің басты көрнекілігіне айналған.
- Байкал ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұралар тізіміне енген. Оның экожүйесі халықаралық деңгейде қорғалады.
- Байкал мұзы – табиғаттың нағыз ғажабы, жыл сайын әлемнің түкпір-түкпірінен келген фотографтар мен саяхатшыларды қызықтырады.
- Қыс мезгілінде мұздың үстінде марафондар, автоэкспедициялар, хоккей турнирлері ұйымдастырылады. Байкал қысы белсенді әрі ерекше шараларға толы.
- Көл жағалауында 40-тан астам ұлт пен этностың өкілдері өмір сүреді. Олардың әрқайсысының Байкалға қатысты өзіндік дәстүрі мен салты бар.
- Байкал мистикаға толы. Көл туралы сан алуан аңыз, миф пен хикая сақталған, көпшілік оны ерекше күш пен қуаттың көзі деп біледі.
- Көлдің экологиясы ұдайы қорғауды қажет етеді. Мұнда табиғатты сақтау мақсатында ғылыми станциялар мен қорықтар жұмыс істейді.
- Байкалдың суын сүзгісіз-ақ ішуге болады. Жергілікті тұрғындар оны ас әзірлеу мен күнделікті тұрмыста кеңінен пайдаланады.
Байкал туралы осы деректер бұл көлдің қайталанбас табиғи нысан екенін дәлелдейді. Бұл – тек табиғаттың ғажайыбы емес, сонымен қатар шабыттың, ғылым мен аңыздардың қайнар көзі. Байкал – әр адам құрметтеуге, қорғауға және бағалауға тиіс асыл қазына. Оның тазалығын сақтау – болашақ ұрпаққа табиғи мұра қалдырудың ең тиімді жолы.
