Мазмұны
Ағзаны «тазарту» жайлы пікірлер денсаулық тақырыбында жиі айтылады, әсіресе бауырға қатысты. Бұл мүше – зат алмасу мен токсиндерді залалсыздандыру процесінің негізгі бөлігі. Ол үздіксіз жұмыс істеп, ағзадағы зиянды заттарды сүзгіден өткізіп отырады. Бауырдың қызметін жақсарту үшін көп жағдайда арнайы шаралар емес, дұрыс күн тәртібі, сапалы ұйқы мен теңгерімді тамақтану жеткілікті. Осы мақалада үй жағдайында бауырға көмектесудің қауіпсіз әрі тиімді жолдары қарастырылады. Сонымен қатар, дәрігерге жүгіну қажет болатын белгілер мен қауіпті әдістер жайлы да айтамыз.
Бауыр не үшін қажет және «тазарту» ұғымы нені білдіреді
«Бауырды тазарту» деген сөз тіркесі көбіне дұрыс тамақтану, зиянды әдеттерден арылу және ағзаға түсетін ауыртпалықты азайту дегенді білдіреді. Бұл әрекеттер бауырдың өзін емес, оның қызмет етуіне кедергі келтіретін факторларды жояды. Яғни, ол нағыз «тазарту» емес, органның қалыпты жұмыс істеуіне жағдай жасау. Мысалы, фастфудтан бас тарту, салмақты бақылау, жасұныққа бай тағам тұтыну мен жеткілікті сұйықтық ішу – бұлардың бәрі бауырға оң әсер етеді.
Қашан дәрігерге көріну қажет
Кейбір жағдайларда өз бетімен әрекет ету қауіпті болуы мүмкін. Бауыр аурулары ұзақ уақыт бойы ешқандай белгі бермей дамуы ықтимал. Төмендегі белгілер байқалса, міндетті түрде дәрігерге жүгініңіз:
- зәрдің күңгірттенуі немесе үлкен дәреттің түсінің ағаруы;
- тері мен көздің ағының сарғаюы;
- оң жақ қабырға астындағы ауырлық немесе жайсыздық;
- әлсіздік, шаршағыштық, тәбеттің болмауы;
- артық салмақ немесе іштің ісінуі;
- терінің қышынуы немесе бөртпе.
Қосымша қауіп факторлары – 2 типті қант диабеті, семіздік, метаболикалық синдром, вирустық гепатиттер немесе алкогольге тәуелділік. Мұндай жағдайда ем-дом тек дәрігердің бақылауымен жүргізілуі тиіс.
Үй жағдайында не істеуге болады
Бауырдың саулығын сақтауға көмектесетін тиімді және қарапайым тәсілдер бар. Олар ағзаның табиғи тазару процесін қолдап, ауыртпалықты азайтады.
- алкогольден толық немесе ішінара бас тарту;
- артық салмақты біртіндеп азайту;
- жасұнық пен ақуызға бай теңгерімді тамақтану;
- жеткілікті мөлшерде су ішу;
- гепатит A және B түріне қарсы екпе салдыру.
Бұл әрекеттерді күнделікті дағдыға айналдырсаңыз, бауырға қажетті көмекті көрсетіп, ағзаның жалпы жағдайын жақсартуға болады.
4 апталық пайдалы жоспар
Төменде бір айлық бағыт-бағдар ретінде қолдануға болатын жоспар ұсынылған. Ол ағзаны біртіндеп жақсартуға көмектеседі, әрі денсаулыққа зиян келтірмейді.
- Алкогольден бас тартып, қоршаған ортаны соған сай реттеңіз. Әлеуметтік кездесулерді пайдалы тағаммен, шаймен немесе серуенмен алмастыруға болады. Үйдегі спирттік ішімдіктерді алып тастасаңыз, өзіңізді бақылау жеңілдейді. Бір айдың ішінде көңіл күй мен ұйқы айтарлықтай жақсарады.
- Қантты, тәтті сусындарды және ақ ұннан жасалған өнімдерді қысқартыңыз. Бұл қандағы қант пен триглицерид деңгейін төмендетеді. Десерттердің орнына жеміс, жаңғақ немесе табиғи йогурт тұтынған пайдалы. Бірнеше аптадан соң дәм сезу жүйесі өзгеріп, тәттіге тәуелділік азаяды.
- Әр тамаққа кем дегенде бір көкөніс түрін қосыңыз. Бұл ішек жұмысын жақсартып, ағзадағы токсиндердің шығарылуына көмектеседі. Түрлі-түсті көкөністер мен шөптер иммунитетті нығайтып, дәрумен қорының көзіне айналады. Дүкеннен алдын ала жоспармен сатып алу – жақсы бастама.
- Аптасына кем дегенде 150 минут физикалық белсенділікке уақыт бөліңіз. Жаяу жүру, велосипед тебу, жеңіл жаттығулар мен жүзу – бауырға оң әсер етеді. Денені біртіндеп жаттықтырсаңыз, бұлшықет күшейіп, метаболизм тұрақтанады. Күнделік жүргізіп, нәтижелерді бақылау мотивацияны арттырады.
- Ұйқы мен күйзелісті бақылауға алыңыз. Күн сайын бір уақытта ұйықтап, тынығуға жағдай жасасаңыз – ағза қалпына келу үшін қажет гормондар бөлінеді. Жеңіл релаксациялық жаттығулар мен терең тыныс алу әдістері күйзелісті азайтады. Эмоцияға беріліп, артық тамақ жеудің алдын алады.
Бұл жоспарды нақты қажеттіліктерге сай өзгертуге болады. Ең бастысы – асығыстық танытпай, нәтижеге жүйелі түрде ұмтылу.
Қоспалар, шөптер мен күмәнді әдістер жайлы
Кейбір қоспалар (мысалы, сүттітікен немесе артишок негізіндегі) бауыр үшін пайдалы болуы мүмкін, бірақ оларды дәрігердің кеңесінсіз қабылдау ұсынылмайды. Себебі олар басқа дәрі-дәрмектермен өзара әрекеттесіп, жанама әсер беруі ықтимал. Халық арасында танымал «тюбаж» әдісі (май мен лимон шырынын қолдану) – өте қауіпті. Ол өт жолындағы тастардың қозғалуына, ауырсынуға немесе қабынуға әкелуі мүмкін. Сондықтан күмәнді тәсілдерден сақ болыңыз.
Физикалық белсенділік, ұйқы және күйзелісті басқару
Бауырдың саулығы үшін тамақтану ғана емес, өмір салты да маңызды рөл атқарады. Жаттығулар инсулинге сезімталдықты арттырып, бауырға майдың жиналуын азайтады. Ұйқы – гормоналды тепе-теңдікті сақтап, денені қалпына келтіруге мүмкіндік береді. Ал созылмалы күйзеліс көбіне артық тамақтануға, ұйқысыздыққа және жүйке жүйесінің тозуына себеп болады. Осы үш фактор бір-бірімен тығыз байланысты, сондықтан оларды қатар қолға алған жөн.
Не істеуге болмайды
Кейбір әрекеттер денсаулыққа зиян келтіруі мүмкін. Сол себепті төмендегі тәсілдерден аулақ болған дұрыс:
- ұзақ уақыт ашығу немесе судан басқа ештеңе ішпеу;
- қай шөп екенін білмей, мөлшерсіз тұнбалар ішу;
- «алдын алу» мақсатында дәріханалық препараттарды өз бетінше қабылдау;
- май мен лимонмен бауырды «тазарту» әрекеті;
- дәрігерге бармай, өз бетімен диагноз қою және ем қабылдау.
Мұндай тәсілдерден сақтану – ағзаңызды шынайы қорғаудың кепілі.
Бауыр – өзін өзі тазарта алатын бірегей мүше. Бірақ ол үшін оған көмектесетін өмір салты қажет. Үнемі алкогольден бас тарту, теңгерімді тамақтану, ұйқыны реттеу және қозғалысты арттыру – ең тиімді әрі қауіпсіз қадамдар. Халықтық әдістердің немесе қоспалардың пайдасынан бұрын, ықтимал зиянын бағалаңыз. Дәрігермен кеңесіп, анализ тапсырып, өзіңіздің нақты жағдайыңызға сай шешім қабылдаған жөн. Табандылық пен жүйелілік – денсаулықты қалпына келтіру жолындағы сенімді серік. «Тазарту» емес, тұрақты күтім – ұзақ әрі сапалы өмірдің негізі.
