Табиғатта гүлдердің орны ерекше. Олар адам жанын тыныштандырып, айналаны көркем етіп қана қоймай, мәдениетте, медицинада, тұрмыста да маңызды рөл атқарады. Солардың ішінде көпке таныс, қарапайым, бірақ пайдалы өсімдіктердің бірі – түймедағы. Бұл гүлді бала кезден білеміз, ал оның шипалық қасиеттерін халық ежелден пайдаланып келеді. Түймедағы гүлдері табиғаттың нәзіктігі мен парасаттылығын бейнелейтін өсімдіктердің бірі ретінде әлемнің көптеген елінде құрметке ие. Төменде осы әдемі әрі пайдалы өсімдік жайлы 22 қызықты мәліметпен таныса аласыз.
- Түймедағы астра гүлдер тұқымдасына жатады, бұл тұқымдасқа 20 мыңнан астам өсімдік түрі кіреді. Аталған топ – жер бетіндегі ең көп таралған гүлді өсімдіктердің бірі.
- Бұл гүлдің ғылыми атауы – «Matricaria», латын тілінен аударғанда «аналық өсімдік» дегенді білдіреді. Бұлай аталуы оның әйелдер денсаулығына пайдалы шөп ретінде кең таралуымен байланысты.
- Табиғатта түймедағының 70-тен астам түрі кездеседі, олардың әрқайсысының өз ерекшелігі бар. Кейбірі тек сәндік үшін өсірілсе, басқалары емдік мақсатта қолданылады.
- Ең танымал түрі – дәрілік түймедағы, ол қабынуға қарсы және антисептикалық әсерімен ерекшеленеді. Бұл өсімдік халық және ресми медицинада кеңінен қолданылады.
- Түймедағының хош иісі жүйкені тыныштандырып, ұйқыны жақсартады. Эфир майын хош иісті май ретінде пайдалануға болады.
- Еуропа елдерінде бұл гүл әйелдік, пәктік пен адалдықтың символы саналады. Ол жиі үйлену тойындағы гүлшоғырлардың құрамына енеді.
- Түймедағыны қайнатқан кезде бөлінетін апигенин атты зат бұлшық еттерді босаңсытып, жеңіл ұйықтататын әсер береді. Сол себепті түймедағы шайы жүйке кернеуін жеңілдетуге көмектеседі.
- Қазақ даласында бұл гүл «ақгүл» немесе «шипалы гүл» деп те аталған. Ол көбінесе жаз мезгілінде жиналып, қысқа сақталған.
- Түймедағы күнге қарай бұрылып өседі. Бұл құбылыс гелиотропизм деп аталады және өсімдіктің күн сәулесін тиімді пайдалануы үшін қажет.
- Оның тұнбасы тамақ ауруларын, ауыз қуысының қабынуын емдеуге қолданылады. Бұл құрал тіндерді тітіркендірмей жұмсақ әсер етеді.
- Орта ғасырларда түймедағы сұлулықты сақтайтын дәрі ретінде қолданылған. Бай әйелдер оның тұнбасымен беттерін жуып отырған.
- Бұл гүлдің кептірілген гүлі тері күтіміне арналған табиғи косметика – сусабын, бет майы, лосьон құрамына кіреді. Ол теріні жұмсартады, шашты жылтыратып, күш береді.
- Балаларға арналған күтімде де түймедағының орны ерекше. Оның тұнбасы іш кебуін басады, теріні жұмсартады, ұйқыны жақсартады.
- Түймедағы ыстық пен суыққа төзімді, құрғақшылыққа шыдамды өсімдік. Сол себепті ол түрлі климаттық аймақтарда жақсы өседі.
- Сәндік бағбандар арасында түймедағының қосжапырақты түрлері танымал. Олар емдік қасиеттерін сақтай отырып, баққа ерекше көрік береді.
- Кейбір түрлері алма иісіне ұқсас хош иіс бөледі. Бұл хош иіс әсіресе кептірілген гүлдерде айқын білінеді.
- Лепесткілері кейде шайға, тәттілерге немесе үйде дайындалатын бәліштерге қосылады. Дәмі жеңіл, сәл ащылау болады.
- Азия елдерінде түймедағы бауыр мен асқазан ауруларына қарсы шай ретінде пайдаланылады. Ол жұмсақ тазартушы әсерге ие шөп ретінде бағаланады.
- Ежелгі замандарда бұл гүл түрлі діни жоралғыларда қолданылған. Оны жастықтың астына салып, жаман түстен сақтайды деп сенген.
- Аралар түймедағы гүлінен қуана-қуана бал жинайды. Бұл бал өзінің нәзік дәмі мен бактерияға қарсы әсерімен танымал.
- Бірқатар елде түймедағы ұлттық рәмізге айналған. Мысалы, Ресейде бұл гүл махаббат пен адалдықтың белгісі ретінде 8 шілдеде аталып өтетін Отбасы күнімен байланысты.
- Түймедағыны тек құрғақ күндері жинайды. Гүлдің ортасы сарғыш, ал жапырақшалары толық ашылған кезде жинау – ең тиімді кезең.
Түймедағы – сұлулығы қарапайым, пайдасы мол өсімдік. Оның шипалық қасиеттері мен мәдени мәні ғасырлар бойы адамзатпен бірге жасап келеді. Бұл гүлге тереңірек үңілген сайын табиғаттың даналығы мен үйлесімділігіне таңдана түсесің. Түймедағы адам мен табиғат арасындағы нәзік байланысты еске салып тұратын символға айналған.
