Адамзат тарихында әр дәуірдің ізі қалған ғажайып қалалар бар. Мұндай мекендер тұтас халықтардың нышанына, рухани орталығына айналды. Олар саяхатшыларды сыртқы келбетімен ғана емес, мәдени мұрасымен де қызықтырады. Осындай қалалардың бірі – Қазақстанның оңтүстігінде орналасқан Түркістан. Ғасырлар бойы ол саяси әрі діни орталық қызметін атқарып келді. Бүгінде де Түркістан көне сәулетімен, тарихи ескерткіштерімен және мәдениетімен жұртты таңқалдырады.
- Түркістан Орталық Азиядағы ең көне қалалардың бірі саналады. Бұл өңірде алғашқы қоныстар екі мың жылдан астам бұрын пайда болған. Осы арқылы ол Ұлы даланың тарихына куә болды.
- Бұрын қала Ясы деп аталған. Бұл атау ортағасырлық жазбаларда кездеседі және белгілі ақын әрі сопы Қожа Ахмет Ясауи есімімен байланысты. Кейіннен атау Түркістан болып өзгерді.
- Орта ғасырларда Түркістан керуен жолдарының маңызды торабына айналды. Бұл жерден Шығыс пен Батысты жалғаған сауда жолдары өтті. Қалаға көпестер жібек, дәмдеуіш және қолөнер бұйымдарын әкелді.
- Қаланың ең басты нышаны – Қожа Ахмет Ясауи кесенесі. XIV ғасырда Әмір Темірдің бұйрығымен тұрғызылған бұл сәулет туындысы әлемге әйгілі. Қазіргі таңда ол ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұралар тізіміне енген.
- Кесене сәулетінде парсы және түркі өрнектері үйлесім тапқан. Қабырғалары майоликамен көмкеріліп, сәндік өрнектермен әшекейленген. Бұл безендірулер бүгінге дейін сақталып отыр.
- Түркістан Қазақстанның рухани астанасы саналады. Ғасырлар бойы мұнда Орталық Азияның түкпір-түкпірінен қажылар келген. Қала қасиетті орталық ретінде танылып, халыққа рухани дем берді.
- Түркістанда жүзден аса әулиелер мен танымал тұлғалар жерленген. Сондықтан ол өңір мұсылмандары үшін «екінші Мекке» аталып кеткен. Көптеген отбасылар туыстарын осы жерде жерлеуге ұмтылған.
- Қазақ хандығы кезеңінде Түркістан астана болған. Мұнда хандардың ордасы орналасып, елдің тағдыры шешілген. Қала қазақ жерін біріктіруде маңызды рөл атқарды.
- Түркістан ислам дінін нығайтуда үлкен ықпал етті. Қожа Ахмет Ясауи мен оның шәкірттері көшпелі тайпалар арасында дінді таратып, халықтың рухани өмірін байытты. Бұл дәстүрлер ұрпақтан-ұрпаққа жалғасты.
- Қалада ортағасырлық қамал қабырғаларының қалдықтары сақталған. Олар қаланы жау шапқыншылығынан қорғаған. Бұл тарихи ескерткіштер Түркістанның әскери тарихын еске салады.
- Түркістан ежелден қолөнер орталығы болған. Мұнда темір ұсталары, қыш шеберлері және тоқымашылар еңбек етіп, сапалы бұйымдар жасаған. Олардың еңбектері алыс елдерге таралған.
- Қала бірнеше рет басқыншылардың шабуылына ұшырады. Оны Жоңғар хандығы да, Ресей империясы да өз билігіне алуға тырысты. Соған қарамастан, Түркістан маңызын жоғалтпай сақтап қалды.
- Түркістанда медреселер жұмыс істеген. Бұл оқу орындарында шәкірттер діни іліммен қатар философия және ғылымдарды меңгерді. Қала білім орталығы ретінде танылды.
- Қожа Ахмет Ясауи кесенесінің құрамына ерекше Тайқазан кіреді. Бұл алып қола қазан діни мерекелер кезінде ас әзірлеуге қолданылған. Тайқазан қонақжайлық пен бірліктің белгісі саналады.
- Түркістанда дәстүрлі жәрмеңкелер ұйымдастырылған. Мұнда түрлі елдерден келген саудагерлер жиналып, тауар ұсынып, мәдени құндылықтармен алмасқан. Бұл шаралар қаланың экономикалық дамуына серпін берді.
- Кеңес дәуірінде де Түркістан тарихи маңызын жоғалтпады. Идеологиялық өзгерістерге қарамастан, кесене мәдени мұра ретінде сақталды. Оған ғалымдар мен туристер қызығушылық танытты.
- Қазіргі Қазақстанда Түркістан жеке облыс мәртебесіне ие. Бұл оның тарихи және мәдени мәнін айқындайды. Өңір көне мұрасын сақтай отырып, қарқынды дамып келеді.
- 2020 жылы Түркістанда жаңа халықаралық әуежай ашылды. Ол қаланы туристер мен қажылар үшін қолжетімді етті. Нәтижесінде Түркістан өңірлік орталық ретіндегі рөлін күшейтті.
- Бүгінгі Түркістан заманауи сәулет жобаларымен де ерекшеленеді. Қалада жаңа мешіттер, мәдени орталықтар мен саябақтар салынуда. Бұл көне тарих пен жаңа заман үйлесімін қалыптастырады.
- Түркістан туристік бағыт ретінде танымал. Жыл сайын мыңдаған қонақ осында келіп, тарихпен танысады және ерекше ескерткіштерді тамашалайды. Қала Қазақстанның халықаралық деңгейдегі мәдени айнасына айналды.
- Түркістан рухани сабақтастықтың белгісі болып табылады. Көне қабырғалары, кесенелері мен дәстүрлері өткен мен бүгінді жалғайды. Осы арқылы ол Орталық Азия тарихының тірі жүрегіне айналып отыр.
Ежелгі Түркістан – мәдениет пен руханияттың, саясат пен тарихтың түйіскен жері. Оның өткені тұтас халықтың тағдырын бейнелейді. Бүгінде қала дамуын жалғастыра отырып, көне дәстүрлерді сақтап келеді. Түркістан Қазақстанның басты рухани және тарихи орталықтарының бірі болып қала береді.
