Шөлейтті аймақтар туралы ой қозғағанда, көпшілік көз алдына күнге күйген құмдар мен өсімдігі сирек, тіршілігі жұтаң мекендерді елестетеді. Алайда әлемде әр шөлдің өзіндік ерекшелігі, климаты мен табиғи тарихы бар. Солардың бірі – Гоби шөлі. Бұл мекен Моңғолия мен Қытай аумағында орналасқан, әрі жер шарындағы ең ерекше, контрасты көп шөлдердің қатарында. Оның кеңістігі тек құрғақ құм емес, ғажайып табиғи құбылыстарға, тарихи жәдігерлерге және ерекше жануарларға толы. Төменде Гоби шөлі туралы 30 таңғаларлық мәлімет берілген.
- Гоби – Жер бетіндегі ең ірі шөлдердің бірі. Оның аумағы 1,3 миллион шаршы шақырымнан асады.
- Көп шөлдермен салыстырғанда, мұнда құм аз, негізінен тастар, қиыршық және саз топырақ басым.
- «Гоби» сөзі моңғол тілінен «суы жоқ кеңістік» деп аударылады. Бұл атау шөлдің табиғатын дәл сипаттайды.
- Мұндағы температура жазда +45°С-қа жетсе, қыста −40°С-қа дейін төмендеуі мүмкін. Тәуліктік айырмашылық кейде 40 градусқа дейін барады.
- Бұл шөлде қар барысы, гобийлік аю және қосөркеш түйе секілді сирек жануарлар мекендейді. Олар ауыр климатқа жақсы бейімделген.
- Баянзаг атты өңірде алғаш рет динозавр жұмыртқалары табылған. Бұл археология тарихындағы маңызды жаңалық болды.
- Гоби – ежелгі тіршілік иелерінің сүйек қалдықтары көп табылған аймақ. Әлі де зерттеулер жүргізіліп келеді.
- Басқа шөлдерден ерекшелігі – мұнда кейде қар мен мұз кездеседі. Қыста шөлдің біраз бөлігін қырау басады.
- Гобиде кәдімгі оазис сирек. Су көбінесе жерасты көздерінен немесе мезгілдік өзендерден келеді.
- Мұндағы құмды дауылдар өте күшті. Кей кездері олардың шаңы Корея мен Жапонияға дейін жетеді.
- Жауын сирек түссе де, кейде қатты нөсер жауып, шөл бір сәтке гүлденіп кетеді.
- Бұл шөлде әлі күнге дейін көшпенділер тіршілік етеді. Олар киіз үйде тұрып, мал бағуды жалғастырып келеді.
- Гобиде ЮНЕСКО тізіміне енген табиғи және мәдени мұра объектілері орналасқан.
- Шөлдің оңтүстігінде мыс, көмір, алтын және сирек металдар кен орындары бар.
- Гоби – ежелгі Жібек жолының маңызды бөлігі. Керуендер ғасырлар бойы осы бағытпен өткен.
- Бұл Азиядағы ең желді өңірлердің бірі. Желдің жылдамдығы кейде 100 км/сағ-тан асады.
- Жер бедері мен ауа райының ерекшеліктері Гобиді Марсқа ұқсас етеді. Сондықтан мұнда ғарышкерлер жаттығу өткізеді.
- Кей өңірлері көктемде шөп шығып, жайылымға айналады. Бұл шөлдің тіршілікке бейімділігін көрсетеді.
- Рельефі алуан түрлі – жазықтар, жоталар мен таулы аймақтар бар. Бұл табиғи микроклиматтардың алмасуына себеп болады.
- Жергілікті тұрғындар шөлдегі тастарды үй қоршауына және басқа да құрылысқа пайдаланады.
- Гобиде биіктігі 200 метрге жететін құм төбелері де кездеседі. Олар әсіресе оңтүстік-шығыста жиі байқалады.
- Бұл – Моңғолиядағы ең құрғақ өңір. Кей аудандарға бірнеше жыл қатарынан жауын-шашын түспеуі мүмкін.
- Ауа ылғалдылығы өте төмен. Көлеңкеде де салқындық сезілмей, күн өту қаупі артады.
- Қорғалатын аймақтар көп, себебі мұнда сирек кездесетін жануарлар мен өсімдіктер мекендейді.
- Түйе керуендері әлі де кей аудандарда негізгі көлік ретінде пайдаланылады. Бұл дәстүр мен практикалық қажеттіліктің үйлесімі.
- Археологиялық зерттеулер ондаған жылдар бойы жалғасып келеді. Жыл сайын жаңа қазбалар табылуда.
- Кей дюналардан «ән салады» деген дыбыс естіледі. Бұл – әлі де толық зерттелмеген табиғи құбылыс.
- Гобиде көптеген деректі және көркем фильмдер түсірілген. Оның ландшафттары ерекше әрі әмбебап.
- Кей өңірлері мүлде қоныстанбаған, жолсыз, тек түйемен не жол талғамайтын көлікпен жетуге болады.
- Пустыня Гоби климаттың өзгеруіне байланысты жыл сайын оңтүстік пен батысқа қарай кеңейіп келеді.
Бұл аймақтың әр қыры табиғаттың күрделілігін, төзімділігі мен шексіз сұлулығын көрсетеді. Гоби шөлінің ерекшеліктерін тану арқылы адамзат өзі өмір сүретін әлемге тереңірек көз жүгіртеді. Осындай орындар табиғаттың күшін сезінуге, оны бағалап, қорғауға итермелейді. Гоби – жұмбақ, табиғи сынақ және керемет үйлесімнің бір көрінісі.
