Көктем – табиғаттың оянуымен, алғашқы ашық түсті гүлдердің пайда болуымен ерекшеленеді. Солардың ішінде крокустардың алатын орны ерекше. Бұл нәзік әрі шағын өсімдіктер кез келген бақты жаңаша түрлендіріп, оған нәзіктік пен алуан түсті реңк сыйлайды. Крокус қар ерімей жатып гүлдеп, көктемнің келгенін алғаш болып хабарлайды. Бұл өсімдіктер туралы көне аңыздар көп, олардың қолданылу тарихы да тереңде жатыр. Көрінген қарапайымдылығының астарында крокус шын мәнінде қайталанбас әлем, биологиялық әртүрлілік пен көптеген қызықты қасиеттерге ие.
- Крокус – қазжуа тұқымдасына жататын өсімдік. Ол ерте көктемде немесе күзде гүлдейді, бұл түріне байланысты ерекшеленеді.
- Жер бетінде крокустың шамамен 90 түрі бар. Әрқайсысының гүлдеу уақыты, пиязының құрылысы мен жапырағы, түсі әртүрлі болады.
- Бұл гүлдің отаны – Жерорта теңізі маңы, Кіші Азия және Балқан түбегі саналады. Қазіргі таңда крокус әлемнің көптеген аймақтарында өсіріледі, тіпті салқын климатта да кездеседі.
- Ең танымал түрі – шафран крокусы. Оның аталық тозаңы әлемдегі ең қымбат дәмдеуіш – шафранды алу үшін пайдаланылады.
- Бір келі шафран алу үшін 150 мыңға жуық гүлдің аталығы қажет болады. Сондықтан бұл дәмдеуіш әлемдегі ең бағалы өнімдердің бірі.
- Крокус суыққа төзімді, қар ерімей жатып гүлдей алады. Бұл қасиеті оны солтүстік өңірдегі бағбандар арасында танымал етеді.
- Гүлдің түсі – ақ, сары, күлгін, көкшіл, тіпті жолақты болып келеді. Оның түрлі реңдері көз тартады.
- Көптеген түрі 1-3 апта ғана гүлдеп үлгереді. Осы уақыт ішінде алаңдар мен бақтар жарқын кілемге айналады.
- Крокус пиязшығында қыстан кейін бірден бой жазуға көмектесетін қоректік заттар қоры бар. Осы ерекшелігі оны қайта жаңарудың, өмірдің белгісіне айналдырған.
- Кейбір крокус түрлері күзде гүлдейді, олар басқа гүлдер қурап біткен шақта әсемдік сыйлайды. Күзгі түрлер коллекционерлер арасында жоғары бағаланады.
- Крокустың мәдениеті өте ерте замандардан белгілі. Оның суреттері антикалық мозаика мен фрескаларда кездеседі.
- Ертеде бұл гүл қуаныш, тазалық пен жастықтың белгісі болған. Крокусты сыйға тарту – құрмет пен сүйіспеншіліктің белгісі.
- Гүл ашқанда крокустың жапырақтары гүлмен қатар немесе сәл кейінірек пайда болады. Олар жарық жолақты жіңішке шөптерге ұқсайды.
- Крокус гүлдерін негізінен аралар мен көбелектер тозаңдандырады. Ерте көктемгі түрлер үшін бұл өте маңызды, себебі олар – табиғаттағы алғашқы нектар көзі.
- Шафран тек дәмдеуіш ретінде ғана емес, медицинада, парфюмерияда, тоқыма өндірісінде де қолданылады. Ол өнімдерге ерекше хош иіс пен түс береді.
- Крокус ашық күнді ұнатады, алайда жеңіл көлеңкеде де гүлдей алады. Бұл өсімдікті бағбандықты енді бастағандар да оңай өсіре алады.
- Ұзақ әрі мол гүлдеу үшін пиязшықтарды жыл сайын бөліп, қайта отырғызу ұсынылады. Бұл олардың жасаруына және сұрыптың сақталуына ықпал етеді.
- Халық медицинасында кейбір крокус түрлерінен емдік тұнбалар мен қайнатпалар жасалған. Алайда, оның кей түрлері улы екенін есте ұстау керек.
- Крокустар альпілік төбешіктерге, рабатка мен көгалдарға, тіпті контейнерге отырғызуға да қолайлы. Олар көктемде гүлдейтін басқа өсімдіктермен жақсы үйлеседі.
- Көптеген елде крокус көктемнің және жаңа өмірдің символы саналады. Бұл гүлдің суреті елтаңбаларда, монеталар мен кәдесыйларда бейнеленеді.
- Жаппай гүлдеген кезде қырлар мен беткейлер шынайы табиғи кілемге айналады. Мұндай көріністер туристер мен фотографтарды тамсандырады.
- Кейбір крокус сорттарының нәзік хош иісі бар. Әсіресе, шафранды түрлері парфюмерияда жиі қолданылады.
- Крокустың тұқымын құмырсқалар таратады, олар тұқымды ұяларына алып кетеді. Бұл өсімдіктің жаңа аймақтарды игеруіне көмектеседі.
- Крокус ауруға және зиянкестерге өте төзімді. Осы қасиетінің арқасында ол көп жыл қатарынан бір орында ерекше күтімсіз-ақ өсе береді.
Крокус – көктемгі алғашқы шуақты күндермен бірге оянып, үміт пен қуаныш әкелетін ерекше гүл. Бұл қарапайым өсімдіктер табиғаттың көркемдігі мен байлығын бағалай білетін әр адамға қуаныш сыйлайды. Бақты крокуспен безендіру – жыл мезгілдерінің өзгерісін, табиғаттың жаңаруын тамашалауға мүмкіндік береді. Бұл әсем өсімдік өмірге шабыт, көңілге жылылық сыйлайды.
