Оңтүстік Американың саванналары өз ауқымымен, жануарлар мен өсімдіктер әлемінің байлығымен, сондай-ақ ерекше климаттық сипатымен талай адамды таңғалдырады. Бұл табиғи аймақтар құрлық экожүйесінде маңызды рөл атқарады, су айналымына, жануарлардың миграциясына және жалпы климаттық үдерістерге айтарлықтай әсер етеді. Саванналардың алуан түрлі ландшафттары саяхатшылар мен ғалымдарды шабыттандырып, көптеген ғылыми жаңалықтардың тууына ықпал етеді. Төменде осы ерекше табиғат әлемі жайлы тың әрі танымдық деректермен таныса аласыз.
- Оңтүстік Американың ең үлкен саваннасы — Льянос деп аталады, ол Венесуэла мен Колумбия аумағында орналасқан. Оның ауданы 550 мың шаршы километрден асады.
- Саванналар құрлықтың шамамен 15 пайызын алып жатыр. Бұл аймақтар сирек ағашты, көпжылдық шөп өскен жазықтардан тұрады.
- Африка саванналарынан айырмашылығы, бұл жерде ерекше ағаш түрлері — мориче пальмасы мен кебрачо өседі. Олардың тамырлары құрғақшылық кезде ылғалды сақтауға көмектеседі.
- Саваннада ерекше әрі сирек кездесетін жануарлар мекендейді, мысалы, алып құмырсқа жегіш, капибара және сауыттылар. Олардың бәрі жиі құрғақшылық жағдайына бейімделген.
- Жаңбыр маусымында саванна өзендері арнасынан асып, кең жазықтарды уақытша көлге айналдырады. Мұндай өзгерістер су құстары мен балықтардың көбеюіне қолайлы жағдай жасайды.
- Саваннадағы өрт — қалыпты құбылыс. Ол шөп жамылғысын жаңартып, аймақтың орманға айналуына жол бермейді.
- Өсімдіктер әлемі ерекше бай әрі алуан түрлі. Мұнда жүздеген астық тұқымдас, емдік және мал азықтық өсімдіктер түрлері өседі.
- Саваннаның басты жыртқышы — ягуар. Ол биік шөп арасында жасырынып, ірі жануарларды да аулай алады.
- Бұл аймақ — сұр ібістер, малшы құстар сынды сирек кездесетін құстардың отаны. Көптеген құстар жыл мезгіліне байланысты қоныс аударады.
- Жергілікті тұрғындар дәстүрлі түрде мал шаруашылығымен айналысады. Мал шүйгін жайылымда жайылып, адамдарды сүт және ет өнімдерімен қамтамасыз етеді.
- Кейбір саванналарда судың минералды құрамы жоғары болғандықтан, суы қызғылт түсті көлдер кездеседі. Мұндай орындар табиғаттың ерекше ескерткіші саналады.
- Саванналар ландшафты жыл мезгіліне қарай күрт өзгереді. Құрғақшылықта дала алтын түске боялса, жаңбыр маусымында жасылға оранады.
- Мұнда түрлі жәндіктер, оның ішінде үлкен шегірткелер мен қоңыздар, экожүйе үшін маңызды рөл атқарады. Оларсыз құстар мен ұсақ сүтқоректілер өмір сүре алмайды.
- Кейбір кеміргіштер жыртқыштардан қорғану үшін күрделі ін жүйесін салады. Бұл олардың қатал табиғат жағдайында тірі қалуына көмектеседі.
- Су буйволдары және басқа тұяқтылар суаттар маңына жиі жиналады. Бұл жерлер түрлі жануарлар үшін тіршілік ортасына айналады.
- Шөптесін өсімдіктердің ішінде құрғақшылыққа және жоғары температураға төзімді ерекше түрлер бар. Олар ылғалды тамырда жинап, өрттен кейін тез қалпына келеді.
- Саваннада бірегей қосмекенділер — мысалы, суринам құрбақасы мекендейді. Олар маусымдық өзгерістерге бейімделген, сусыз ұзақ уақыт өмір сүре алады.
- Жергілікті өзендер әртүрлі экожүйе арасындағы табиғи шекара болып табылады. Өзен жағасында әр алуан өсімдік пен жануар түрлерін кездестіруге болады.
- Құмырсқалардың табиғи тепе-теңдікті сақтаудағы рөлі зор. Олар топырақты қопсытып, ылғал мен қоректік заттардың жақсы сіңуіне жағдай жасайды.
- Бұл жерде жара мен ауруларды емдеуге қолданылатын дәрілік өсімдіктер өседі. Жергілікті халық бұл өсімдіктердің емдік қасиетін жақсы біледі.
- Кей саваннада архаикалық тайпалар өздерінің дәстүрлі өмір салтын сақтап қалған. Табиғат жайлы білімдері ұрпақтан-ұрпаққа жалғасады.
- Саваннада жануарлардың жаппай қоныс аударуы мен нөсер жаңбыр сияқты табиғи құбылыстар жиі байқалады. Мұндай сәттерді ғалымдар мен фотографтар ерекше бағалайды.
- Саваннада алып термит ұялары көп кездеседі. Олар бірнеше метр биіктікке жетіп, миллиондаған жәндікке баспана болады.
- Кей өсімдік түрлері өткір тікенек не улы заттар арқылы қорғанады. Осылайша олар көп санды шөпқоректі жануарлардан аман қалады.
- Бұл аймақтарда сирек кездесетін орхидея мен басқа экзотикалық гүлдер өседі. Гүлдену маусымында саванна ерекше көрікке бөленеді.
- Түнде саванна жәндіктер мен түнгі құстардың даусына толады. Бұл табиғатпен үндестіктің ерекше атмосферасын тудырады.
- Зерттеулерге сәйкес, оңтүстік америкалық саванналар климатты реттеуде маңызды рөл атқарады. Олар көмірқышқыл газын сіңіріп, ылғал айналымын сақтайды.
- Кей саванна учаскелері ауыл шаруашылығы үшін пайдаланылады, бұл табиғи тепе-теңдікке әсер етуі мүмкін.
- Соңғы жылдары саванналарды қорғауға қызығушылық артып келеді. Бұл аймақтарды қорғау сирек кездесетін түрлерді сақтап, табиғи ландшафттың бұзылуына жол бермейді.
Оңтүстік Американың саванналары — өмірге толы, табиғаты ерекше кеңістіктер. Бұл жерлерді сақтау тек жануарлар мен өсімдіктер үшін ғана емес, келер ұрпақ үшін де аса маңызды. Саванналар жайлы көбірек біле отырып, олардың ғаламдық экологиялық тепе-теңдіктегі рөлін түсінеміз. Мұндай білім табиғатқа ұқыпты қарап, оның байлығын бағалауға жол ашады.
