Мазмұны
Адам ағзасы көптеген жүйелердің үйлесімді әрекеті арқылы жұмыс істейді, ал эндокриндік жүйе соның ішінде ерекше орын алады. Солардың бірі — қалқанша безі, оның дұрыс қызметі зат алмасу, эмоциялық тұрақтылық және жүрек жұмысына тікелей әсер етеді. Бұл бездің жұмысындағы аздаған ауытқудың өзі шаршау, салмақтың күрт өзгеруі, дене қызуының бұзылуы сияқты қиындықтарға алып келуі мүмкін. Мұндай келеңсіздіктердің алдын алу үшін оның саулығына күнделікті көңіл бөліп отыру қажет. Көптеген сақтық шаралары күрделі емес әрі кез келген адамға қолжетімді. Ендеше осы бездің дұрыс жұмыс істеуіне көмектесетін қарапайым тәсілдерге тоқталайық.
Қалқанша безінің рөлі мен маңызы
Қалқанша безі адамның метаболизмін реттейтін гормондар бөледі. Оның қызметіндегі бұзылулар бүкіл ағзаның жұмысына әсер етуі мүмкін. Сондықтан бездің саулығын сақтау үшін түрлі факторларды ескерген жөн.
Қолайлы әдеттерге мыналар жатады:
- йодқа бай тағамдарды жиі тұтыну;
- темекіден және ішімдіктен бас тарту;
- күйзелістен барынша аулақ болу;
- эндокринолог дәрігерге уақытылы қаралу;
- гормон деңгейін бақылауда ұстау.
Осындай қарапайым амалдар арқылы қауіпті аурулардың алдын алуға және ағзадағы тепе-теңдікті сақтауға болады.
Қалқанша безіне пайдалы тағамдар
Дұрыс тамақтану – гормондық тепе-теңдікті сақтаудың басты кепілі. Теңгерімді рацион қалқанша безін қоректік заттармен қамтамасыз етіп, оның тұрақты жұмыс істеуіне ықпал етеді.
Күнделікті мәзірге қосуға болатын пайдалы өнімдер тізімі:
- Теңіз орамжапырағы. Йодқа бай бұл өнім бездің гормондарын қалыпты мөлшерде бөлуіне көмектеседі. Аптасына бірнеше рет тұтыну зат алмасуды жеделдетіп, энергияны арттырады. Алайда мөлшерден тыс қолдануға болмайды.
- Жаңғақтар. Селен және мырышқа бай жаңғақтар қалқанша безінің құрылымын сақтап, гормон түзілуіне сеп болады. Олар иммунитетті де күшейтеді. Тәттілердің орнына жеңіл тағам ретінде пайдалануға болады.
- Майлы балық түрлері. Омега-3 қышқылдары жүрек пен безге оң әсерін тигізеді. Бұл заттар қабынуды басып, гормондардың дұрыс бөлінуіне мүмкіндік береді. Балықты аптасына кемінде екі рет жеу ұсынылады.
- Жұмыртқа. Тирозин және В тобы дәрумендеріне бай жұмыртқа – гормон түзілуі үшін қажет. Ақуызы мол бұл өнім жалпы ағзаны да күшейтеді. Буға пісіріп немесе қайнатып тұтыну тиімді.
- Сүт өнімдері. Сиыр сүті, айран, сүзбе құрамындағы кальций мен D дәрумені эндокриндік тепе-теңдікті сақтауға көмектеседі. Сонымен қатар ішек микрофлорасына да жағымды әсер етеді. Күнделікті қолдану ұсынылады.
Алдын алудың пайдалы жолдары
Тамақтанудан бөлек, өмір салты мен жалпы көңіл-күй де маңызды рөл атқарады. Күнделікті әрекеттер қалқанша безінің жұмысына әсер етеді.
Назар аударуға тұрарлық әрекеттер:
- ұйқы мен тынығу тәртібін сақтау;
- өңделген тағам мен қантты азайту;
- қалыпты дене белсенділігін арттыру;
- таза ауада жиі серуендеу;
- медициналық тексеруден уақытылы өту.
Бұл әдеттер ағзаға тек қалқанша безі үшін ғана емес, жалпы денсаулық үшін де пайда әкеледі.
Дәрігерге қашан қаралу қажет
Кейде барлық шараларды қолдансаңыз да, ағзада түрлі белгілер пайда болуы мүмкін. Мұндай кезде дәрігерге жүгіну – ең дұрыс шешім.
Төмендегі жағдайлар байқалса, эндокринолог кеңесіне жүгінген жөн:
- Шамадан тыс шаршау. Демалғанның өзінде күш-қуаттың болмауы қалқанша безінің баяу жұмыс істеуінің белгісі болуы мүмкін. Мұндайда зат алмасу баяулап, жұмысқа қабілеттілік төмендейді. Тексерілу қажет.
- Салмақтың күрт өзгеруі. Бірдей тамақтанып, бірақ салмақ қосу немесе азайту – гормондық бұзылыстың көрінісі. Мұндай кезде гормон деңгейіне талдау тапсыру қажет. Уақтылы шара қолдану маңызды.
- Көңіл-күйдің тұрақсыздығы. Тұрақты ашушаңдық немесе жабырқаулық бездің жұмысына байланысты болуы мүмкін. Гормондар жүйке жүйесіне әсер етеді. Эмоциялық ауытқулар байқалса, дәрігерге қаралған жөн.
- Жүрек соғысының жиілеуі. Қалқанша безі дұрыс жұмыс істемесе, жүрек ырғағы бұзылады. Мұндай жағдайда тексеруден өту жүрек пен қан тамырларын қорғауға көмектеседі. Диагностика кешіктірілмеуі тиіс.
- Шаштың түсуі және терінің құрғауы. Бұл белгілер де гормондық тепе-теңдіктің бұзылғанын көрсетеді. Сыртқы көрініс өзгерсе, ішкі себептерді анықтау қажет. Дер кезінде емделу маңызды.
Қалқанша безінің саулығы – ұзақ әрі белсенді өмір сүрудің кепілі. Ол бүкіл ағзадағы жүйелердің үйлесімді жұмыс істеуіне ықпал етеді. Теңгерімді тамақтану, стресс пен зиянды әдеттерден аулақ болу бұл бездің жұмысын тұрақтандыруға көмектеседі. Өзгерістерге дер кезінде мән беру аурулардың алдын алады. Қарапайым әдеттер мен күтім – ұзақ мерзімді денсаулықтың негізі.
