Қазақстан табиғаты өзінің ауқымдылығымен және алуан түрлілігімен таңғалдырады. Ел аумағында мұздықтардан бастап шөлдерге, шексіз жазықтардан ерекше құрамдағы көлдерге дейінгі түрлі табиғи аймақтар кездеседі. Осындай ғажайып құбылыстардың бірі – тұзды көлдер. Бұл су айдындары ерекше құрамымен ғана емес, сонымен қатар емдік, ғылыми және экологиялық тұрғыдан маңызы бар қасиеттерімен де белгілі. Көптеген тұзды көлдер белгілі бір аймақтың нышанына айналып, ұлттық мақтаныш ретінде танылады.
- Қазақстандағы тұзды көлдер елдің экожүйесінде маңызды орын алады. Олар ылғалдылықты теңестіріп, көшпелі құстар үшін мекен әрі биологиялық үдерістердің ажырамас бөлігіне айналған.
- Ең танымалдарының бірі – Басқұншақ көлі, оны жиі Өлі теңізбен салыстырады. Суындағы тұз мөлшері соншалықты жоғары, адам еш қиындықсыз су бетінде қалқып жүре алады.
- Алматы облысындағы Тұзкөл көлі тек тұзымен ғана емес, емдік балшығымен де танымал. Мұндағы табиғи шөгінділер тері мен буын ауруларын емдеуде және иммунитетті нығайтуда қолданылады.
- Көлсай көлдері тұзды бұлақтарға жақын орналасқан. Бір өңірде ащы және тұщы сулардың қатар кездесуі елдің геологиялық әртүрлілігін көрсетеді.
- Ақтөбе облысындағы кейбір көлдер жазда тұзды шөлге айналады. Су буланып кеткен соң, жер бетінде қалың тұз қабаты қалады, оны тұрғындар қолмен жинайды.
- Жамбыл облысындағы Қайынды көлінен алынатын тұз тағамдық мақсатта қолданылады. Оның табиғи тазалығы мен микроэлементтерге байлығы бұл өнімді пайдалы әрі құнды етеді.
- Қарабастау көлінің суы сульфат пен магнийге бай. Осындай элементтер тері мен қан тамырларына жағымды әсер етіп, қысқа уақыт шомылуға ұсынылады.
- Солтүстік Қазақстандағы Ебейті көлі жиі түсін өзгертеді. Бұл құбылыс ащы суда көбейетін микроағзалардың көбеюімен байланысты, олар суды қызғылт түске бояп жібереді.
- Тұзды көлдер климаттың өзгеруін табиғи көрсеткіш ретінде бейнелейді. Су деңгейінің төмендеуі мен тұздың концентрациясының артуы тіпті спутниктік суреттер арқылы да тіркеледі.
- Кейбір көлдерде тұзды ортаға бейімделген ежелгі тіршілік формалары кездеседі. Мұндай микроағзалар микробиология мен астробиология салаларында ерекше зерттеу нысанына айналған.
- Дала аймағында орналасқан Теңіз көлі ерекше қорғалатын табиғи аумақ мәртебесіне ие. Мұнда қоқиқаздар ұя салып, тұзды орта олардың қорек табуына қолайлы жағдай жасайды.
- Жауын-шашын маусымында кейбір кеуіп қалған ойпаттар қайтадан суға толады. Мұндай маусымдық көлдер уақытша болғанымен, биологиялық тұрғыдан белсенді аймақтар болып табылады.
- Халық арасында тұзды судың тазартушы күші бар деген сенім бар. Кейбір өңірлерде мұндай көлдерге шомылу көз тию мен шаршауды кетіруге көмектесетін рухани рәсім ретінде қабылданады.
- Батыс Қазақстандағы Жақсы-Кляш көлі йодқа бай. Бұл көлге қалқанша безі ауыратын адамдар жиі барады, себебі оның суы табиғи терапиялық әсер береді.
- Кейбір туристік бағыттар тұзды көлдерді емдік-сауықтыру бағдарламасына қосады. Бұл орындарға тек табиғат тамашалау үшін емес, денсаулықты жақсарту мақсатында да келушілер көп.
- Қазақстандағы тұзды көлдер суретшілер мен фотографтардың сүйікті нысанына айналған. Айнадай су беті, қанық түстер мен тұзды жағалаулар ерекше көрініс қалыптастырады.
- Қорғалжын көлі экотуризм орталығына айналуда. Мұнда келушілер құстарды бақылап, тыныштықта демалып, биоалуантүрлілікпен таныса алады.
- Кейбір көлдерден «емдік тұз» жиналады. Бұл тұзды бу мен ваннада, сондай-ақ табиғи косметика жасауға пайдалану кеңінен тарауда.
- Бірқатар көлдер геохимиялық үдерістерді зерттейтін ғылыми алаң ретінде қолданылады. Мұнда минералдардың тұнуы, судың динамикасы мен түпкі шөгінділердің өзгерісі бақыланады.
Қазақстандағы тұзды көлдер – көз тартар көрініс қана емес, сонымен қатар бағалы ресурстар мен биологиялық байлықтың көзі. Олардың маңызы тек географиялық шеңбермен шектелмей, медицина, климатология мен мәдениет салаларына да әсер етеді. Бұл табиғи мұраларды сақтау – болашақ ұрпақ алдындағы маңызды міндет. Тұзды көлдердің табиғи байлығын сақтай отырып, оны тереңірек зерттеп, пайдасын болашақта да көруімізге мүмкіндік бар.
