Теңіз әлемі көптеген ғажайып жаратылыстарға толы, олардың әрқайсысы өзіндік ерекшелігімен таңғалдырады. Солардың ішінде ерекше орын алатындары – теңіз аттары. Бұл кішкентай балықтар сыртқы пішінімен ертегідегі бейнелерге ұқсап, ғалымдар мен табиғат жанкүйерлерінің назарын бұрыннан аударып келеді. Олардың дене құрылысы, мінез-құлқы және табиғаттағы рөлі зерттеушілерді таң қалдырады. Шағын көлеміне қарамастан, олар теңіз экожүйесіне ықпал етіп, мұхит өмірінің нәзіктігін бейнелейді. Осы бір ерекше жаратылыстарды жақсырақ түсіну үшін олардың қыр-сырын қарастыру қажет.
- Теңіз аттары инеліктәрізділер тұқымдасына жатады. Олардың ең жақын туыстары – теңіз инелері мен балық-трубкозубтар. Бұл топ ұзын денелі әрі ерекше тіршілік ету тәсілімен ерекшеленеді.
- Теңіз аттарының денесі қабыршақпен емес, сүйекті тақташалармен қапталған. Мұндай құрылым оларды жыртқыштардан қорғайды. Қатты сауыт жылдам жүзуге мүмкіндік бермесе де, өмір сүруін жеңілдетеді.
- Олар денесін тік ұстап жүзеді, бұл балықтар арасында сирек кездесетін ерекшелік. Мұндай қалпы оларды су өсімдіктері арасында жасырынуға көмектеседі. Бұл қасиет жыртқыштардың назарынан тыс қалуға ықпал етеді.
- Басының иілген пішіні жылқы мойнына ұқсайды, сондықтан «теңіз аты» деп аталады. Әр тілде атауы жылқыға қатысты сөзбен байланысты. Мұндай құрылым оларға судан қоректі сорып алуға мүмкіндік береді.
- Негізгі қорегі – ұсақ шаянтәрізділер мен планктон. Олар тәулігіне мыңдаған микроскопиялық жаратылысты жей алады. Мұндай тәбеті баяулығын толықтырады.
- Аузы түтікше тәрізді және тістері жоқ. Қорегін кенеттен сорып алып, шағын шаңсорғыш секілді әрекет етеді. Бұл бейімделу жетіспейтін ортада да тіршілік етуге мүмкіндік береді.
- Теңіз аттары нашар жүзеді және баяу қозғалады. Құйрықтарын өсімдіктерге орап ұстап, толқыннан қорғанады. Осылайша олар тіршілік ету ортасына тәуелді болады.
- Жүзу үшін кішкентай арқа қанатын пайдаланады, ол секунд сайын жүздеген қозғалыс жасайды. Қанат белсенді қимылдаса да, дене дерлік қозғалмайды. Бұл оларды әуедегідей жеңіл көрсетеді.
- Еркек теңіз аттары ұрпақ өрбітеді. Олардағы арнайы қалтаға аналық жұмыртқа салады. Мұндай рөлдердің бөлінуі табиғатта өте сирек кездеседі.
- Жүктілік кезінде еркектер эмбриондарға оттегі мен қорек береді. Олар сүтқоректілердегі аналық функцияларға ұқсас міндет атқарады. Осы ерекшелік теңіз аттарын қамқорлық пен теңдіктің нышаны етеді.
- Көбею алдында жұптар ерекше «билеу» рәсімін орындайды. Олар су ішінде синхронды қозғалып, бір-бірімен үйлесімділік орнатады. Бұл мінез-құлық байланыстарын күшейтіп, ұрпақ жалғастыруға дайындық жасайды.
- Кейбір түрлері ұзақ уақыт тұрақты жұп құрады. Тіпті өмір бойы бір серіктеспен бірге болатындары да бар. Бұл құбылыс балықтар әлемінде өте сирек кездеседі.
- Олардың саны теңіз шалғындары мен маржан рифтерінің жағдайына байланысты. Тіршілік ортасы бұзылса, популяцияға үлкен қауіп төнеді. Сондықтан теңіз аттары ерекше қорғауды қажет етеді.
- Дене ұзындығы түріне қарай 1,5 сантиметрден 35 сантиметрге дейін өзгереді. Ең кішкентайлары ойыншықтай болса, ең ірілері алақандай көлемге жетеді. Мұндай алуандық ғалымдарды таң қалдырады.
- Олар терісінің түсін өзгерте алады. Бұл қасиет жыртқыштардан жасырынуға немесе жұп тартуға мүмкіндік береді. Мұндай қабілет хамелеондарды еске түсіреді.
- Көздері бір-бірінен тәуелсіз қозғалады. Сол себепті олар бір уақытта әртүрлі нысанды бақылай алады. Бұл қабілет азықты немесе қауіп-қатерді тез байқауға көмектеседі.
- Табиғатта теңіз аттары крабтар мен ірі балықтардың жеміне айналады. Әлсіз қозғалысы оларды осал етеді. Негізгі қорғанышы – маскировка мен сүйекті сауыт.
- Аквариумда теңіз аттарын ұстау қиын. Оларға арнайы су температурасы, тірі азық және тұрақты күтім қажет. Сондықтан олар тәжірибелі әуесқойларға ғана ұсынылады.
- Әртүрлі мәдениеттерде теңіз аттары күш, сәттілік пен қорғаудың символы саналған. Олардың бейнесі ежелгі грек мифологиясы мен шығыс аңыздарында кездеседі. Бұл олардың ерекше тартымдылығын көрсетеді.
- Қазіргі медицина теңіз аттарының тіндеріндегі заттарды зерттеуде. Кейбіреулері пайдалы қасиетке ие болуы мүмкін деп саналады. Бірақ осы себептен оларды шамадан тыс аулау кең таралған.
- Кейбір елдердің балықшылары теңіз аттарын кептіріп, кәдесый ретінде сатады. Туристерге арналған бұл заттар табиғатқа айтарлықтай зиян келтіреді. Мұндай әрекет популяцияның азаюына әкеледі.
- Халықаралық ұйымдар теңіз аттарын қорғауға алынған түрлер қатарына қосты. Оларды аулау мен сату қатаң реттеледі. Бұл мұхит биоалуантүрлілігін сақтаудың бір қадамы болып саналады.
- Олар жылы теңіздердің жағалауларында таралған. Әсіресе Үнді және Тынық мұхиттарында жиі кездеседі. Қалың су өсімдіктері мен маржан арасында тіршілік етуді ұнатады.
- Өмір сүру ұзақтығы орта есеппен 1 жылдан 5 жылға дейін жетеді. Бұл қоршаған орта жағдайына және адам әрекетіне байланысты. Тиісті күтім болған жағдайда тұтқында кей түрлері ұзағырақ өмір сүре алады.
Бұл деректер теңіз аттарының табиғаттағы ерекше әрі нәзік жаратылыс екенін көрсетеді. Олар биологиялық тұрғыдан таңғаларлық қасиеттерге ие болып қана қоймай, мәдениетте де символдық мәнге ие. Бұл жаратылыстарды сақтау теңіз экожүйесінің тұрақтылығы үшін маңызды. Табиғатты қорғау арқылы болашақ ұрпақ олардың сұлулығына тамсана алады.
