Әлемдік мұхит адамзатқа әлі толық зерттелмеген сырлы әлем болып қала беруде. Сол жұмбақ аймақтардың ішінде Тынық мұхиты — көлемі мен тереңдігі жағынан жер бетіндегі ең ірі су айдыны. Оның қойнауында өмірдің ерекше формалары, геологиялық құрылымдар мен климаттық құбылыстар жасырын жатыр. Бұл мұхитты зерттеу жұмыстары үздіксіз жүргізіліп жатса да, терең қабаттарының көп бөлігі әлі күнге дейін беймәлім күйде. Ғалымдар жыл сайын жаңа тіршілік иелерін, табиғи аномалияларды тіркеп, бұрын белгісіз болған аумақтардың ерекшеліктерін ашады. Тынық мұхитының терең сулары — жай ғана қараңғылық емес, тұтас ерекше экожүйе.
- Тынық мұхиты Жердің бүкіл бетінің үштен бір бөлігін алып жатыр. Оның ауданы барлық құрлықтардың қосындысынан да үлкен.
- Бұл мұхиттағы ең терең нүкте шамамен 11 000 метрге жетеді. Ол — Гуам аралы маңындағы Мариан шұңғымасы.
- Мариан шұңғымасының ең терең жері — Челленджер ойысы. Егер Эверест шыңын осы жерге қойсақ, үстінен тағы екі шақырым су тұрар еді.
- Мұндай тереңдікте қысым 1000 атмосферадан асады. Бұл кез келген металды оңай жаншып жіберетін көрсеткіш.
- Шұңғыманың түбіне күн сәулесі мүлде жетпейді. Ал су температурасы нөлге жақын.
- Осындай қатал жағдайда да тіршілік бар. Кейбір бактериялар оттегі орнына химиялық қосылыстарды пайдаланады.
- Тереңдегі балықтардың кейбірі қараңғыда жарқырайды. Бұл құбылыс биолюминесценция деп аталады және ол шабуылдауға не қорғануға көмектеседі.
- Мұндай ортаның ерекшеліктері басқа ғаламшарлардағы өмір мүмкіндігін еске салады. Сондықтан оларды шетелдік тіршілік ортасына ұқсас деп зерттейді.
- Тынық мұхитында ұзындығы мыңдаған шақырымға созылатын суасты жоталар бар. Солардың бірі — Шығыс-Тынықмұхит көтерілу жотасы.
- Терең қабаттарда жер сілкінісі жиі болады. Жердің сілкінуі теңіз түбіндегі тақталардың қозғалысынан туындайды.
- Бұл аумақтарда субдукция аймақтары кездеседі. Онда мұхиттық қабық мантияға қарай батып, жаңа тау жүйелерін тудырады.
- Куриль-Камчатка шұңғымасы маңында суасты жанартаулары белсенді атқылайды. Бұл процестер теңіз түбінің пішінін өзгертеді.
- Мұхит түбінің кейбір бөлігін темір мен марганецтен тұратын шоғырлар басып жатыр. Болашақта оларды пайдалы қазба ретінде игеру жоспарлануда.
- Тереңдегі су массалары өте баяу қозғалады. Олар тығыз әрі құрамында минералдар мол.
- Кейбір балықтар толығымен мөлдір келеді. Ішкі мүшелері көрініп тұрады, ал қаны түссізге жуық болады.
- Терең теңіз жануарларының арасында ежелгі сипаттарын сақтап қалғандары бар. Олар жүздеген миллион жыл бойы өзгеріссіз тіршілік етіп келеді.
- Ең жұмбақ жаратылыстардың бірі — алып кальмар. Оның ұзындығы 14 метрге жетуі мүмкін, ал көзі футбол добының көлеміндей болады.
- Аз зерттелген түпкі аймақтарда тұтас экожүйелер жасырын. Онда тіршілік ерекше химиялық тепе-теңдікпен өмір сүреді.
- Мұхиттағы ағыс жүйелері ғаламдық климатқа әсер етеді. Олар жылу мен қоректік заттарды аймақтар арасында тасымалдайды.
- Терең қабаттарды зерттеу тек арнайы батискафтардың көмегімен мүмкін. Бұл құрылғылар жоғары қысымға төтеп бере алады және робот қолдарымен жабдықталған.
- Мариан шұңғымасына алғашқы сәтті экспедиция 1960 жылы жүзеге асты. «Триест» батискафы түбіне дейін екі адаммен бірге түскен.
- Содан бері бұл тереңдікке тек санаулы адамдар ғана қайта барған. Солардың бірі — режиссёр Джеймс Кэмерон, 2012 жылы жалғыз өзі тереңдікке түскен.
- Кейбір терең аймақтарда метан гидраттары кездеседі. Бұл қосылыстар болашақ энергия көзі ретінде зерттелуде.
- Тынық мұхитының тереңдіктерін кейде ғарышпен салыстырады. Екеуінде де алдыңғы қатарлы технологиялар мен күрделі дайындық қажет.
- Әлемнің жетекші ғылыми орталықтары бұл аймаққа жыл сайын экспедициялар жібереді. Зерттеу мақсаттары — тіршілікті, геологиялық құрылымды және жасырын ресурстарды тану.
Тынық мұхитының терең сулары — Жердің ең жұмбақ аймақтарының бірі. Мұнда ашылмаған сырлар әлі де көп. Бұл кеңістіктер ғылымға жаңалық сыйлап, адамзатқа өз планетасын тереңірек түсінуге мүмкіндік береді. Оны зерттеу — тек қызығушылық емес, болашаққа бағытталған ізденіс.
