Мазмұны
Қазіргі заманғы саяхаттар адамдарға қысқа уақыт ішінде әлемнің кез келген нүктесіне жетуге мүмкіндік береді. Алайда уақыт белдеулерінің өзгеруі денсаулыққа бірқатар қолайсыздықтар әкелуі мүмкін. Ұйқының бұзылуы, шаршау және жұмыс қабілетінің төмендеуі ұшудан кейін жиі байқалады. Бұл жағдай «джетлаг» деп аталады және адамның жалпы жағдайына айтарлықтай әсер етеді. Ағзаның бейімделу механизмдерін түсіну арқылы осы құбылыстың жағымсыз әсерін азайтуға болады. Енді жаңа уақытқа қалай оңай бейімделуге болатынын қарастырайық.
Джетлаг дегеніміз не және ол не себепті пайда болады
Джетлаг – бұл уақыт белдеуінің ауысуына байланысты ағзадағы биологиялық ырғақтардың бұзылуы. Біздің ішкі сағатымыз ұйқы мен ояу болу режимін реттейді, ал уақыттың күрт өзгеруі бұл үйлесімділікті бұзады. Нәтижесінде ағза мен қоршаған ортаның арасындағы сәйкессіздік орын алады, бұл ұйқысыздықпен, күндізгі ұйқышылдықпен, бас ауруымен және ашуланшақтықпен көрінеді.
Қанша уақыт белдеуі өзгерсе, белгілер де соғұрлым айқын болады. Әсіресе батыстан шығысқа бағытталған ұшулар ағзаға қатты әсер етеді, себебі ертерек ұйықтап, ертерек ояну қажет болады. Мұндай ерекшеліктерді түсіну алдағы ұшуға дұрыс дайындалуға мүмкіндік береді.
Джетлагтың алдын алу үшін пайдалы кеңестер
Ұшуға дұрыс дайындалу және жол барысында дұрыс әрекет ету ағзаның бейімделуін айтарлықтай жеңілдетеді. Оңай орындалатын бірқатар ұсыныстар уақыт айырмашылығына тезірек үйренуге көмектеседі.
- ұшар алдында ұйқы режиміңізді біртіндеп өзгертуді бастаңыз;
- ұшу мен қону уақытын ыңғайлы етіп таңдаңыз;
- ұшу кезінде ауыр тамақ пен алкогольден аулақ болыңыз;
- ұшақта маска мен құлаққап қолданып, жайлы жағдай жасаңыз;
- ағзаның сусыздануына жол бермеу үшін жеткілікті мөлшерде су ішіңіз;
- жаңа жерде мүмкіндігінше көп уақытты ашық ауада өткізіңіз.
Осы қарапайым әрекеттер ағзаны уақыт белдеуінің ауысуына дайындауға және бейімделу процесін жеңілдетуге көмектеседі.
Ұшудан кейін джетлагпен күресудің тиімді жолдары
Дайындықтың өзінде де кейде белгілерден толық құтылу мүмкін бола бермейді. Сондықтан ағзаны тезірек қалыпқа келтіруге көмектесетін әдістерді білу маңызды.
- Жергілікті уақытқа бірден бейімделуге тырысыңыз. Қону сәтінен бастап жергілікті ұйқы және ас ішу режимін ұстанған жөн. Алғашқы күндері қиын болса да, жаңа кестеге үйренуге күш салу керек.
- Мүмкіндігінше күн сәулесін көбірек қабылдаңыз. Табиғи жарық ішкі сағатты қайта баптауға көмектеседі. Әсіресе таңғы уақытта серуендеу ағзаның бейімделуін жылдамдатады.
- Бөлмедегі жарықты дұрыс реттеңіз. Кешке жарықты азайту ұйқыға дайындықты жеңілдетеді. Таңертең керісінше, жарықты күшейтіп, ағзаны сергектікке бейімдеу керек.
- Кофеинді шамадан тыс тұтынудан аулақ болыңыз. Ұшудан кейінгі алғашқы күндері кофе мен энергетикалық сусындарды шектеу қажет. Олар ұйқының сапасын нашарлатып, бейімделуді қиындатады.
- Жеңіл дене жаттығуларын жасаңыз. Серуендеу, жеңіл гимнастика немесе йога ағзаның серігуіне және қалпына келуіне ықпал етеді. Шамалы физикалық белсенділік бейімделу процесін жылдамдатады.
Осы кеңестердің көмегімен джетлагтың белгілерін жеңілдетуге және ағзаны жаңа уақытқа тез бейімдеуге болады.
Джетлагты күшейтетін қателіктер
Кейбір әрекеттер бейімделуді қиындатып, жағдайды ушықтыруы мүмкін. Сондықтан мұндай қателіктерден аулақ болған дұрыс.
- ағзаның демалуға деген қажеттілігін елемеу;
- ұшу кезінде алкоголь мен кофеинді шамадан тыс тұтыну;
- қонғаннан кейін ұйықтауға арналған уақытты сақтамау;
- суды жеткілікті мөлшерде ішпеу;
- алғашқы күндері толықтай физикалық белсенділіктен бас тарту.
Осындай қателіктерден сақтана отырып, ұшу салдарынан туындаған қолайсыздықтарды едәуір азайтуға болады.
Ұзақ ұшуларға алдын ала қалай дайындалу керек
Ұшуға дейінгі дұрыс дайындық ауыр джетлагтың алдын алуға көмектеседі. Бірнеше қарапайым қадамдарды орындау арқылы сапарды әлдеқайда жеңіл етуге болады.
- ұшардан бірнеше күн бұрын ұйқы уақытын біртіндеп жылжытыңыз;
- қону уақыты таңғы кезеңге түсетін рейстерді таңдаңыз;
- ұшақтағы жайлылық үшін мойын жастығы мен жылы жамылғы дайындаңыз;
- уақыт ауысуын психологиялық тұрғыдан оң қабылдап, оны қызықты саяхат ретінде қарастырыңыз;
- жаңа жердегі алғашқы күндерге бейімделу үшін бос уақыт қалдырыңыз.
Дұрыс дайындық ұзақ сапарларды жеңілдетіп қана қоймай, ағзаның қайта қалыпқа келу процесін жылдамдатады.
Джетлаг – ағзаның табиғи реакциясы болғанымен, оны жеңілдетудің тиімді жолдары бар. Ұшуға дейін дұрыс дайындалу, сапар кезінде сауатты әрекет ету және қонғаннан кейін белсенді бейімделу – ағзаны қалыпқа келтірудің басты шарттары. Биологиялық ырғақтарға құрметпен қарау арқылы денсаулықты сақтап, сапардан нағыз рахат алуға болады. Қарапайым кеңестерді ұстана отырып, ұшудан кейінгі қолайсыздықтарды азайтуға және жаңа әсерлерге толы саяхаттарды жағымды өткізуге мүмкіндік бар. Өз ағзаңызға қамқорлық таныту әр сапарыңызды жеңіл әрі есте қаларлық етеді.
