Табиғат адамзатқа талай таңғажайып көріністер сыйлаған. Солардың бірі – Африка құрлығындағы Виктория сарқырамасы. Бұл алып су кешені — көздің жауын алатын, әсерлі әрі қуатты табиғи нысан. Ол Замбия мен Зимбабве елдерінің шекарасында орналасып, әлемнің түкпір-түкпірінен келген саяхатшыларды баурап келеді. Көпшілік тек сыртқы әсемдігімен ғана таңданса да, бұл сарқырама география, экология, тарих және мәдениет тұрғысынан да көптеген қызықты мәліметтерге толы. Төмендегі деректер Виктория сарқырамасының табиғаттағы орнын тереңірек түсінуге көмектеседі.
- Виктория сарқырамасы Замбези өзенінде орналасқан. Ол Замбия мен Зимбабве арасындағы табиғи шекара қызметін атқарады.
- Жергілікті халық оны «Моси-оа-Тунья» деп атайды. Бұл атау «гүрілдеген бу» деген мағынаны білдіреді.
- Сарқыраманы алғаш рет еуропалықтар 1855 жылы көрген. Оны шотландиялық зерттеуші Дэвид Ливингстон сипаттап жазған.
- «Виктория» атауы Ұлыбритания патшайымы Викторияның құрметіне қойылған. Бұл атауды да алғаш Ливингстон қолданған.
- Сарқыраманың биіктігі 108 метрге жетеді. Бұл көрсеткіш бойынша ол Ниагарадан биік.
- Оның ені 1700 метрге жуықтайды. Осылайша ол әлемдегі ең кең сарқырамалардың бірі саналады.
- Жаңбыр маусымында сарқырамадан минутына 500 миллион литрге дейін су құлайды. Бұл әсерлі көрініс бірнеше шақырым жерден байқалады.
- Құрғақ маусымда су ағысы азаяды. Кейбір жерлері тіпті құрғап, туристер өзеннің түбімен жаяу жүре алады.
- Сарқырама үстінде жиі кемпірқосақ пайда болады. Таңғы уақытта бұл көрініс айқын әрі әдемі көрінеді.
- Толық ай кезінде ай сәулесінің әсерінен «түнгі кемпірқосақ» көрінеді. Бұл құбылыс сарқыраманы ерекше романтикалық етеді.
- Сарқырама терең шатқалға құлайды. Бұл аймақ «Бірінші шатқал» деп аталады және әрі қарай бірнеше каньондарға ұласады.
- Миллиондаған жыл ішінде Замбези өзені өз арнасын төмен жылжытып отырған. Бұл үдеріс әлі де жалғасуда.
- Виктория маңында 400-ден астам құс түрі мекендейді. Олардың ішінде сирек кездесетін тотықұстар мен жыртқыштар бар.
- Өсімдіктер әлемі де алуан түрлі. Жоғары ылғалдылық пен көлеңке папоротниктер мен орхидеялар үшін қолайлы жағдай жасайды.
- Бұл аймақта піл, буйвол және басқа да сүтқоректілер кездеседі. Сол себепті бұл өңір сафари туризм үшін де маңызды.
- Замбиялық жағында «Моси-оа-Тунья» ұлттық паркі орналасқан. Ал Зимбабведе осы аттас қорық сарқырама маңын қорғайды.
- Виктория Африкадағы жеті табиғи кереметтің қатарына кіреді. Оның сұлулығы мен ауқымы әлем бойынша мойындалған.
- Сарқырама маңында экстремалды туризм кеңінен дамыған. Мұнда арқанмен секіру, рафтинг сынды спорт түрлері танымал.
- «Ібіліс ваннасы» деп аталатын орын — сарқыраманың дәл шетінде орналасқан табиғи бассейн. Қауіпсіз маусымда шомылуға рұқсат етіледі.
- Жыл сайын жүздеген мың турист бұл жерге келеді. Бұл екі елдің экономикасы үшін маңызды кіріс көзі.
- Аймақта экотуризм мен инфрақұрылым қарқынды дамып жатыр. Табиғатты сақтау мен сапалы қызмет көрсету қатар қолға алынған.
- Сарқыраманың шуын 40 шақырым жерден естуге болады. Бұл оның «гүрілдеген бу» деген атауын тағы бір дәлелдейді.
- Су тар шатқалдарға құлаған кезде жерге емес, тікелей жартастың арасына сіңіп кеткендей әсер қалдырады.
- Бұл өңірде ежелгі тасқа салынған суреттер сақталған. Олар адамның бұл аймақта ежелден өмір сүргенін көрсетеді.
- Геологтар сарқыраманы табиғи бедердің қалыптасу үдерісінің үлгісі ретінде зерттейді. Бұл рельефтің эволюциясын жақсы бейнелейді.
- Виктория көптеген суретшілер мен ақындарға шабыт берген. Ол әдебиетте, кино мен пошта маркаларында жиі бейнеленеді.
- 1989 жылы ЮНЕСКО Викторияны Бүкіләлемдік мұралар тізіміне енгізді. Бұл оның жаһандық маңызын көрсетеді.
- Су көп кезде сарқыраманың маңына жету қиындайды. Дегенмен арнайы алаңқайлар арқылы қауіпсіз аралауға мүмкіндік бар.
- Виктория табиғаттың қуатын, тылсымын және көркемдігін бейнелейді. Зерттеліп жатқанына қарамастан, ол әлі де адамды таңғалдырудан жалықпайды.
Бұл деректер Виктория сарқырамасының жай ғана көрініс емес, табиғаттың нағыз ғажабы екенін дәлелдейді. Ол тек географиялық нысан емес, тарих пен мәдениеттің де айнасы. Мұндай орындарды көру — адамның табиғатпен байланысын тереңдетіп, өмірге жаңа көзқараспен қарауға ықпал етеді. Виктория — судың, күштің және сұлулықтың мәңгілік символы.
