Сарқырамалар адамдарды ежелден бері тамсандырып келеді. Табиғаттың осы ерекше көріністері саяхатшыларды, фотографтар мен ғалымдарды қызықтырады. Олардың қуаты, алыптығы мен сұлулығы суретшілер, ақындар мен композиторларға шабыт сыйлайды. Әр сарқырама өзіндік ерекшелігі, тарихы мен табиғи құпияларымен дараланады. Кейбірі бүгінге дейін жұмбақ күйінде қалып отыр. Әлемнің ең әйгілі және ерекше сарқырамалары туралы мәліметтерге үңілу бізге қоршаған табиғи құбылыстарды жаңа қырынан тануға мүмкіндік береді.
- Жер бетіндегі ең биік сарқырама — Анхель, Венесуэлада орналасқан. Оның биіктігі 1000 метрге жуық, бұл көптеген зәулім ғимараттардан да асып түседі.
- Оңтүстік Африкадағы Тугела сарқырамасы биіктігі бойынша әлемде екінші орында тұр. Оның жалпы ұзындығы 948 метрге жетеді, айналасын көркем жартастар қоршап тұр.
- Жердегі ең енді сарқырама Лаос еліндегі Кхон болып саналады. Оның ені 10 шақырымнан асады, су ағыны бірнеше арнаға бөлініп ағады.
- Әлемге әйгілі Ниагара сарқырамасы АҚШ пен Канаданың шекарасында орналасқан. Жыл сайын мұнда 20 миллионнан астам саяхатшы келеді.
- Замбия мен Зимбабве шекарасындағы Виктория сарқырамасын «гүрілдеген тұман» деп атайды, себебі оның су тозаңы ондаған шақырымнан көрінеді.
- АҚШ-тағы Йосемит сарқырамасында көктемде ерекше құбылыс — «отты сарқырама» байқалады. Кешкі күн сәулесімен су жарқырап, отқа ұқсап көрінеді.
- Исландияда 10 000-нан астам сарқырама бар. Мұнда су, лава мен мұздықтардың ерекше үйлесімі таңғажайып көрініс тудырады.
- Еуропадағы ең қуатты сарқырама — Исландиядағы Деттифосс. Оның күркіреген үні бірнеше шақырымнан естіледі, су тамшылары алыстан сезіледі.
- Аргентина мен Бразилияның шекарасындағы Игуасу — 275 бөлек сарқырамадан тұратын табиғи кешен. Су ағыны үлкен таға пішінін құрайды.
- Ресейдегі ең биік сарқырама — Тальниковый, Путорана үстіртінде орналасқан. Оның биіктігі — 480 метрден асады, оған жету қиын.
- Кейбір сарқырамалар қыста толығымен мұзға айналады. Мысалы, Исландиядағы Гульфосс пен Канаданың кейбір сарқырамалары қыста мұз мүсінге айналады.
- Қытайдағы Хуанггошу сарқырамасы «Азияның інжу-маржаны» деп аталады. Оның ені 101 метрден асады, биіктігі 77 метрден жоғары.
- Кейбір сарқырамалар үңгір ішінде пайда болады. Мысалы, Исландиядағы Селиаланфосс сарқырамасының артынан арнайы соқпақпен өтуге болады.
- Намибия шөлінде Эпупа атты маусымдық сарқырама бар, ол тек жауын мол жауған кезде ғана пайда болады.
- Норвегиядағы Каяан сарқырамасында су 715 метрлік тік жартастан құлап, бу мен су тамшыларының қою пердесін түзеді.
- Сарқырамалар экожүйелерде маңызды рөл атқарады. Олар ауаны ылғалмен қанықтырады, бұлттардың түзілуіне әсер етеді, өсімдіктер мен жануарлар әлемін байытады.
- Перудегі Байяс сарқырамасы 895 метр биіктіктен құлайды, бұл көрсеткіш бойынша ол әлемде санаулы сарқырамалардан ғана төмен.
- Ботсванадағы Виктория сарқырамасын кейде түнде ай сәулесімен ерекше күміс түсті кемпірқосақ жарықтандырады.
- Көптеген сарқырамалар мифтер мен аңыздардың қайнар көзі. Әр халықта сарқырамаларға қатысты ерекше аңыз-әпсаналар бар.
- Кейбір сарқырамалар таулы жерлердегі мұздықтардың еруі нәтижесінде түзіледі.
- Гавай аралдарында көптеген жасырын сарқырамалар бар, оларға тек жаяу жолмен немесе тікұшақпен ғана жетуге болады.
- Игуасу сарқырамасы ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұра тізіміне кіреді және әлемнің жеті табиғи кереметінің бірі саналады.
- Сарқырамалар әдемі болғанымен, өте қауіпті де болуы мүмкін. Су ағыны өте күшті болғандықтан, сарқырама маңында шомылуға болмайды.
- Көктемде тасқын кезінде кейбір сарқырамалар кеңейіп, өзен арналары мен айналасындағы ландшафтқа елеулі өзгеріс енгізеді.
- Сарқырамалар жиі су электр станцияларын салуға қолданылады, себебі олар тұрақты және қуатты су ағынын қамтамасыз етеді.
- 1969 жылы Ниагара сарқырамасы жартаста жөндеу жұмыстарын жүргізу үшін толықтай «өшірілді».
- Швейцариядағы Рейн сарқырамасы Еуропадағы су шығыны бойынша ең ірі сарқырамалардың бірі саналады.
- Көптеген сарқырамалар ұлттық рәміздерге айналып, банкноттарға, пошта маркалары мен елтаңбаларға бейнеленген.
- Антарктидада темірдің көп болуына байланысты қызыл түсті ерекше «қанды сарқырама» бар.
- Ғалымдар сарқырамаларды эрозия, климат және геологиялық өзгерістерді зерттеу үшін пайдаланады.
Бұл деректер сарқырамалардың табиғаттағы сан алуандығын, ғажайып күшін және сұлулығын көрсетеді. Оларды зерттеу бізге судың жер бетіндегі өзгерістерге әсерін тереңірек түсінуге көмектеседі. Сарқырамалар тек ғаламшарды әсемдеп қана қоймай, экологиялық тұрғыдан да маңызды. Табиғаттың осы керемет туындыларын көру адамға жаңа әсер сыйлап, ерекше шабыт береді.
