Адамзат тарихындағы ең жұмбақ әрі таңғаларлық өркениеттердің бірі – ежелгі Мысыр. Бұл ұлы мәдениет пирамидасымен, перғауындарымен және иероглиф жазуымен белгілі. Мыңдаған жылдар өтсе де, Ніл жағалауындағы бұл өркениеттің мұрасы әлі де көптеген ғалымдар мен қызығушылық танытқан жандарды таңдай қақтыруда. Олардың салт-дәстүрі, ғылыми жетістіктері мен дүниетанымы қазіргі заман үшін де ерекше маңызға ие. Ежелгі мысырлықтардың әлемге деген көзқарасы мен күнделікті өмір салты біз ойлағаннан да терең әрі күрделі болған.
- Мысырлықтар қазіргі қағаздың алғашқы нұсқасы – папирусты ойлап тапқан. Ол бір аттас өсімдіктің сабақтарынан дайындалып, кептірілген және біріктірілген парақтардан құралған.
- Мысықтар қасиетті жануарлар саналған. Оларды өлтіру қатаң тыйым болған, ал әдейі өлтірген адам ауыр жазаға тартылатын.
- Көптеген мысырлық үйлерде мысықтан бөлек, маймыл, тұйғын, тіпті қолтырауын да асыраған. Бұл жануарлардың кейбірі құдайлардың бейнесі ретінде құрметтелген.
- Әйелдер де, ерлер де косметика қолданған. Көз бояуы тек сән үшін ғана емес, күн сәулесінен және жұқпалы аурулардан қорғану үшін пайдаланылған.
- Перғауындардың көпшілігі Рамсес немесе Тутмос есімдерін иеленген. Бұл есімдер билік пен құдайлық күштің белгісі ретінде қабылданған.
- Адамдар ғана емес, жануарлар да мумияға айналдырылған. Әсіресе, қасиетті саналатын мысықтар, ибистер мен қолтырауындар жиі бальзамдалған.
- Иероглиф жазуы 700-ден астам таңбадан тұрған. Әр белгі бір сөзді, дыбысты немесе ұғымды білдірген, оны оқу арнайы білімді қажет еткен.
- Храмдарда тек абыздарға ғана рұқсат етілген жасырын бөлмелер болған. Онда қасиетті заттар сақталып, құпия рәсімдер орындалған.
- Ніл өзенінің деңгейі мұқият бақыланған, себебі тасқындардан өнім мөлшері тікелей тәуелді болған. Бұл мақсатта нилометр деп аталатын құрылғылар қолданылған.
- Перғауын тірі құдай деп танылған. Оның бұйрығы заң ретінде қабылданған және оған бағынбау ауыр қылмыс саналған.
- Әйелдердің әлеуметтік мәртебесі жоғары болған. Олар мүлік иесі бола алған, ажырасуға және саудамен айналысуға құқылы болған.
- Мысыр дәрігерлері сынықтарды емдеп, тіпті хирургиялық операциялар жасаған. Археологиялық деректер бұл тәжірибенің табысты болғанын көрсетеді.
- Перғауындардың қабірлерінде қарғыс сөздері жазылған. Бұл жазбалар жерлеу рәсімдерінің магиялық бөлігі болған және қабірді бұзғандарды жазамен қорқытқан.
- Қабырғалардағы бейнелер құдайлармен байланыс құралы ретінде қарастырылған. Онда өмірдегі сәттер бейнеленіп, адамның арғы дүниеде де сол істерін жалғастыратынына сенілген.
- Мысыр сәулетшілері математика мен астрономияны жақсы меңгерген. Олар пирамида мен ғибадатханалар құрылысын дәл есеппен жүргізген.
- Құлдық болғанмен, пирамидалар құрылысына тартылғандар негізінен жалдамалы жұмысшылар болған. Олар еңбек ақы ретінде азық-түлік, баспана және кейде сыра алған.
- Мысыр күнтізбесінде 365 күн болған. Ол үш маусымға бөлінген және әр маусым 30 күндік төрт айдан тұрған, қосымша бес күн – жылдың соңында тіркелген.
- Мысырлықтар жүректі ақыл мен сезімдердің орталығы деп санаған. Мумиялау кезінде жүрек денеде қалдырылып, миды алып тастаған.
- О дүниеде Осирис құдайының соты күтіп тұрғанына сенген. Онда адамның жүрегі шындық перісі Мааттың қауырсынымен өлшенген.
- Абыздар салт-жоралар алдында дене мен басын толық қырып отырған. Бұл тазалықтың және рухани дайындықтың белгісі болған.
- Мысырлықтарда 2000-нан астам құдай мен құдайшалар болған. Әр аймақта өзіндік тәңірге табынған, ал көпшілігі жануар басымен бейнеленген.
- Киімдері қарапайым, бірақ әсем болған. Көбіне ақ зығырдан тігілген туник киген, оған белбеу мен зергерлік бұйымдар қосылған.
- Нан мен сыра – күнделікті тағамның негізі болған. Бұл өнімдерді кедей де, бай да тұтынған, ал рецептілер ұрпақтан ұрпаққа берілген.
- Аспаздықта бал кеңінен қолданылған. Ол тәтті тағамдарға, сусындарға және емдік қоспаларға қосылған.
- Храмдар мыңдаған жылдарға есептеліп салынған. Қабырғаларында мифологиялық көріністер, тарихи оқиғалар мен дұғалар бейнеленген.
- Айна жылтыратылған металдан жасалған. Олар көбінесе дөңгелек пішінді болып, әйел құдайлардың бейнесімен әшекейленген.
- Тарақтар ағаштан немесе сүйектен жасалып, сәндік өрнектермен безендірілген. Бұл тұрмыстық зат мәртебенің де белгісі болған.
- Жаңа Патшалық дәуіріндегі перғауындар Патшалар аңғары деп аталатын арнайы жерде жерленген. Бұл мекен көптеген археологиялық жаңалықтарға жол ашты.
- Хеопс пирамидасы екі миллионнан астам тас блоктан тұрады. Әр блок орта есеппен 2,5 тонна тартады.
- Алғашқы салық жүйесі дәл осы жерде пайда болған. Ол егін, мал немесе басқа да өнімдер арқылы жиналып, арнайы есеп жүргізілген.
- Татуировка көбінесе абыз әйелдерде болған. Ол оберег рөлін атқарған және діни мағынаға ие болған.
- Қабірге адаммен бірге арғы өмірге қажет заттар қоса көмілген. Олардың қатарында тамақ, әшекейлер, еңбек құралдары және «ушебти» деп аталатын кішкене қызметші мүсіншелері болған.
- Обелисктер күн сәулесінің символы ретінде тұрғызылған. Олар храмдар алдындағы басты нышан саналған.
- Қабырғаларға «Өлілер кітабы» жазылған. Бұл – адамның арғы дүниеде дұрыс жол табуына көмектесетін дұғалар мен сиқырлар жинағы.
- Гизадағы Сфинкс — ең көне ескерткіштердің бірі. Оның нақты қызметі белгісіз болса да, өлшемі мен көрінісі бүгінге дейін таңданыс тудырады.
Осы деректер ежелгі Мысыр өркениетінің ауқымы мен тереңдігін көрсетеді. Бұл халық тек архитектура мен дін саласында ғана емес, ғылым мен тұрмыста да алдыңғы қатарда болған. Перғауындар еліне саяхат – өткеннің ұлылығына ашылған терезе. Бүгінде де олардың ізімен жүру – тарихпен тілдесудің ерекше жолы.
