Мазмұны
Әрбір қоғам мен жеке адам өз өткеніне тәуелді. Қазіргі әлемде өзгерістер көз ілеспес жылдамдықпен орын алып жатқандықтан, бұрынғы замандарда болған оқиғаларды білу не үшін керек деген сұрақ жиі туындайды. Алайда тарих – бұл тек даталар мен есімдер жиынтығы ғана емес, ол – адамзаттың ғасырлар бойы жинаған тәжірибесінің, даналығы мен өмірлік сабақтарының қоймасы. Өткенді түсінбей, бүгінгі жағдайды толық сезіну және болашаққа сенімді қадам жасау мүмкін емес. Бұл мақалада адамзат тарихын оқып-үйренудің неге өте маңызды екені жан-жақты түсіндіріледі.
Өткенге зер салу адамға қазіргі болмысты тереңірек түсінуге, себеп-салдар байланысын көруге және өз көзқарасын қалыптастыруға көмектеседі. Тарихи білім сын тұрғысынан ойлауды дамытып, ой-өрісті кеңейтеді әрі азаматтық жауапкершілікті тәрбиелейді.
Қоғам үшін тарихты білудің маңызы
Өткенді білу тек ғалымдарға ғана емес, әр адамға қажет. Төменде тарихты зерттеудің негізгі себептері берілген:
- мәдени дәстүрлер мен әдет-ғұрыптардың тамырын ұғуға мүмкіндік береді;
- ұлттық бірлік пен азаматтық сәйкестікті қалыптастырады;
- алдыңғы буын жіберген қателіктерді қайталамауға көмектеседі;
- талдау жасап, ақпаратты салыстыру қабілетін дамытады;
- әртүрлі халықтар мен мәдениеттерге құрметпен қарауды үйретеді;
- шабыт беретін тұлғалардың өмірі мен жетістіктерін тануға жол ашады;
- жас ұрпақты отаншылдыққа тәрбиелейді;
- күрделі саяси және әлеуметтік процестерді жақсырақ түсінуге жағдай жасайды;
- адамзаттың табыстарын бағалап, қайғылы оқиғаларды естен шығармауға септігін тигізеді;
- ұрпақтар сабақтастығы мен дәстүр жалғастығын қамтамасыз етеді.
Тарихты білу – саналы және жауапты азамат қалыптастырудың берік іргетасы. Өткеннен алынған тәжірибе арқылы адам бүгінгі жағдайды дұрыс бағалап, өмірлік маңызды шешімдер қабылдай алады.
Тарихи білімнің практикалық пайдасы
Көп адам тарих шынайы өмірден алыс, күнделікті мәселелерге қатысы жоқ деп ойлайды. Шын мәнінде, оны оқу мынадай нақты артықшылықтар береді:
- Тарих қазіргі мемлекеттер мен қоғамдардың қалай қалыптасқанын түсінуге көмектеседі. Тарихи процестерді білу қазіргі қақтығыстардың, дағдарыстар мен одақтардың себептерін түсіндіреді.
- Өткен дәуірлердің тәжірибесі маңызды шешім қабылдауды үйретеді. Алдыңғы ғасырлардағы жетістік пен сәтсіздік үлгілері қай жолдың тиімді екенін көрсетеді.
- Тарихи фактілер сын тұрғысынан ойлауды дамытуға қажет. Алғашқы дереккөздермен жұмыс істеу, түрлі көзқарастарды салыстыру мен құжаттарды талдау шындық пен қиялды ажыратуды үйретеді.
- Тарихты оқу төзімділік пен басқа мәдениеттерге құрметті қалыптастырады. Адамзаттың дамуының алуан түрлі жолдарына көз жеткізу ой-сананы кеңейтеді.
- Тарихи білім көптеген мамандықта қажет: құқық, саясат, журналистика, білім, туризм. Нағыз маман өз ісінде жетістікке жету үшін өткен оқиғаларды түсінуі тиіс.
Осы артықшылықтардың бәрі тарихты әр адамның білім мен тәжірибесінің ажырамас бөлігі етеді.
Тарихтың тәрбиелік және өзін-өзі танудағы рөлі
Тарихи білім жеке тұлға ретінде қалыптасу мен дүниетаным, құндылық жүйесін бекітуде маңызды орын алады. Әсіресе, болашақ жолын іздеген жастар үшін тарихтың мәні зор:
- тарих батылдық, қайсарлық, жанқиярлық үлгілерімен таныстырады;
- күрделі таңдау мен әртүрлі әрекеттердің салдары туралы ойлануға үйретеді;
- адам өзіндік әрекетіне жауапкершілікпен қарауға дағдыланады;
- ата-бабасына деген мақтаныш пен дәстүрді жалғастыруға ынталандырады;
- өмірлік бағдар мен болашақ мақсатын айқындауға көмектеседі.
Тарихи тұлғалардың өнегесі арқылы адам дербестікке, сенімділікке және мақсатқа ұмтылуға бейімделеді. Өткенін білетін адам өзін үлкен қауымдастықтың маңызды мүшесі ретінде сезінеді.
Адамзат тарихын оқып-үйрену – бұл тек ата-бабалар алдындағы парыз ғана емес, қоғамның дамуы үшін де аса маңызды шарт. Тарихи білімсіз қазіргі мәселелердің себеп-салдарын түсіну және оларды шешу жолдарын табу мүмкін емес. Өткеннің сабақтары адамға қателікке бой алдырмауға, жаңа жетістіктерге ұмтылуға және жауапты болуға көмектеседі. Тарихты білу көкжиегін кеңейтіп, моральдық және азаматтық ұстанымды нығайтады, әр адамды өз болашағына бей-жай қарамайтын тұлға етеді. Дәл тарихтың арқасында адамзат жақсысын сақтап, берік іргетасқа сүйене отырып болашақты құра алады.
