Солтүстік полюстің қатаң табиғаты мен ақ ұлпа мұзының арасында мекендейтін тіршілік иелерінің бірі – ақ аю. Бұл жануар Арктика өңірінің символына айналған және сол аймақтың экожүйесінде маңызды рөл атқарады. Алып денелі, төзімді әрі ерекше қасиеттерге ие бұл жыртқыш тіршілік ету ортасының күрделі жағдайларына тамаша бейімделген. Оның дене құрылысы, мінез-құлқы мен өмір сүру тәсілдері туралы мәліметтер жан-жақты қызығушылық тудырады. Ақ аю жай ғана аң емес, ол климаттың өзгеруі мен экологиялық мәселелердің айқын көрінісі де бола алады. Төмендегі деректер осы жануардың таңғаларлық қасиеттерін тереңірек түсінуге көмектеседі.
- Ақ аю – Жер бетіндегі ең ірі құрлық жыртқышы. Еркегі 800 келіден асады, ал денесінің ұзындығы 3 метрге жетеді.
- Оның жүні ақ емес, мөлдір. Жарықты шағылыстыра отырып қарлы өңірде жақсы бүркемеленуге мүмкіндік береді.
- Терісі қара түсті болады. Бұл түс күн көзін жақсы сіңіруге және денені жылы ұстауға көмектеседі.
- Ақ аюдың иіс сезуі өте дамыған. 30 шақырым жерден тюленьді иіс арқылы анықтай алады, тіпті мұз астында болса да.
- Олар керемет жүзгіш. Жүздеген шақырымды тоқтамай жүзіп өтеді, ал суда жылдамдығы сағатына 10 шақырымға дейін жетеді.
- Алдыңғы аяқтары үлкен әрі қуатты келеді. Сол арқасында аю суда есу сияқты әрекет жасап, жақсы маневр жасай алады.
- Табаны жалпақ әрі түбінде жүн өседі. Бұл мұзда сырғып кетпеуге және жылуды жоғалтпауға мүмкіндік береді.
- Ұрғашысы күшіктерін қар үңгірлерінде туады. Жүктілік және бала емізу кезеңінде олар бірнеше ай бойы ештеңе жемейді.
- Буаздық мерзімі шамамен 8 айға созылады. Көбіне 1–3 күшік туады, бірақ біреуі немесе екеуі ғана тірі қалады.
- Жаңа туған күшіктер соқыр әрі түксіз болады. Алғашқы айларда анасының майлы сүтімен қоректеніп өседі.
- Ақ аюдың негізгі қорегі – тюлень. Ол мұздағы тесіктерді аңдып, аңдып жүріп шабуылдайды.
- Кейде өлексемен қоректенеді. Азық жетіспесе киттің, морждың қалдығын немесе адамдар қалдырған қоқысты да жей береді.
- Азық іздеу үшін ұзақ жол жүреді. Тюленьдердің артынан 1000 шақырымға дейін қоныс аудара алады.
- Олар нағыз қысқы ұйқыға кетпейді. Тек буаз аналықтар ғана уақытша үңгірге кіріп, сонда қыс мезгілін өткізеді.
- Бұл жануарлар өз аймағын қорғайды, бірақ бір-бірінен қашуға тырысады. Қақтығыстан гөрі күш көрсетумен шектеледі.
- Ақ аюлар жақсы естиді. Мұз астындағы дыбыстарды естіп, қауіп пен олжаны анықтайды.
- Табиғаттағы өмір сүру ұзақтығы – шамамен 25 жыл. Ал хайуанаттар бағында 35 жылға дейін өмір сүре алады.
- Олар аң аулау үшін жасырынып шабуыл жасайды. Бұл әдіс мұз жамылғысы қалың болған кезде өте тиімді.
- Ақ аюлар ақылды жануарлар. Олар кеңістікте бағдар жасап, күрделі жағдайларда шешім қабылдай алады.
- Оның тістеу күшi өте жоғары. Қысымы 1200 PSI-ге дейін жетіп, тері мен май қабатын оңай тесіп жібереді.
- Бұл аң экологиялық мәселелердің белгісіне айналған. Мұздардың еруі олардың өмір сүруін қиындатады.
- Жабайы табиғатта 20–25 мыңға жуық ақ аю бар деп есептеледі. Бірақ нақты саны белгісіз, себебі олар алыс аймақтарда мекендейді.
- Ақ аю Қызыл кітапқа енген. Халықаралық келісімдер оны атуға және мекендеу аймағына кіруге тыйым салады.
- Кейде олар адамдар тұратын аймақтарға жақындап кетеді. Бұған себеп – мұздың азаюы мен азық тапшылығы.
- Көптеген Арктика халықтары оны киелі жануар санайды. Аюға құрметпен қарап, оны мазаламауға тырысады.
- Күшті әрі ірі болғанымен, бұл аң климаттың өзгеруіне аса осал. Мұз жоғалса, негізгі азығы да қолжетімсіз болады.
- Табиғи жауы жоқ. Жалғыз қауіп – адам мен қоршаған ортаның бұзылуы.
- Ақ аюлар Арктика экожүйесінде маңызды рөл атқарады. Олар теңіз сүтқоректілерінің санын реттеп, экологиялық тепе-теңдікті сақтап отырады.
Бұл мәліметтер ақ аюдың табиғаттағы орнын және оның қаншалықты нәзік жүйеге тәуелді екенін көрсетеді. Мұндай жануарлар – тек жабайы әлемнің өкілдері емес, олар адамзаттың табиғатпен қарым-қатынасын да бейнелейді. Егер біз оларды қорғауға шын мәнінде көңіл бөлмесек, бір күні бұл алыптар тек кітаптар мен фотосуреттерде ғана қалуы мүмкін. Ақ аюлармен бірге бүкіл Арктика экожүйесін сақтау – ортақ парызымыз.
