Мазмұны
Адам есімі — тек тұлғалық белгі ғана емес, сонымен қатар халықтың тарихын, рухани құндылықтарын және мәдени дәстүрлерін бойына сіңірген нышан. Әрбір елде ерекше құрметтелетін есімдер болады, себебі олар ұлы тұлғалармен, діни символдармен немесе адами асыл қасиеттермен байланыстырылады. Солардың бірі әрі ең қадірлісі — Мұхаммед есімі. Бұл есім ислам әлемінде ғана емес, бүкіл адамзат өркениетінде рухани тереңдік пен биік абыройдың белгісі саналады. Оның мағынасын жете түсіну үшін тілдік негізін, тарихи мәнін және оны иеленген адамдарға тән сипаттарды талдау қажет.
Шығуы мен мағынасы
Мұхаммед есімі араб тілінен шыққан, «мадақтау», «мақтау» деген мағына беретін «хамада» етістігінен тарайды. Бұл сөздің семантикасы өте бай әрі терең.
- мағынасы – «мақтауға лайық», «құрметке ие болған»;
- түбірі ізгілік пен ризашылық ұғымын білдіреді;
- есімнің құрылысы белсенді есімшеге негізделген;
- исламда ең жоғары, қасиетті есімдердің бірі саналады;
- мағынасы – жақсы мінез бен абыройдың белгісі.
Бұл есімнің мәні тек лексикалық қана емес, сонымен қатар рухани мағынада да аса маңызды. Ол адам бойындағы ізгілікке, кішіпейілділікке және адамгершілікке ұмтылуды білдіреді.
Діни және мәдени мәні
Мұхаммед есімі ислам дінінің негізін қалаушы соңғы пайғамбардың есімі болғандықтан, барша мұсылман үшін ерекше құрметке ие. Бұл есімді атағанда немесе жазғанда мұсылмандар «оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын» деген сөз тіркесін қосып айтуға дағдыланған.
- Мұхаммед пайғамбар – адамгершілік пен парасаттылықтың үлгісі. Оның өмірі мен сөздері мұсылмандар үшін күнделікті өмірде ұстануға лайық бағдарлама болып саналады. Әділеттілігі, кішіпейілділігі мен сабырлылығы оны адамзаттың ең ұлы тұлғаларының қатарына қосады.
- Бұл есім ислам елдерінде кеңінен таралған. Сауд Арабиясы, Түркия, Мысыр, Пәкістан сынды мемлекеттерде Мұхаммед есімі жиі кездеседі. Тіпті көптеген отбасылар бұл есімді рухани мағынада балаға береді.
- Есім көбіне басқа аттармен бірге қолданылады. Мысалы: Мұхаммед-Али, Мұхаммед-Нұр, Мұхаммед-Фатих. Бұл комбинациялар есімге қосымша мән мен ерекшелік береді.
- Бұл есімді айту барысында ерекше құрмет көрсетіледі. Пайғамбардың есімі аталса, артынша «саллаллаһу алейһи уәссәләм» деп айту – ислам әдебінің бір көрінісі. Бұл – рухани байланыс пен ықыластың белгісі.
- Мұсылман қоғамында бұл есімге жеңіл-желпі қарауға болмайды. Оны мазақ етуге, әжуаға айналдыруға, тұрмыстық мәнсіз жағдайларға қолдануға жол берілмейді. Бұл есімге деген құрмет – иман иелерінің ықылас-ниетінің бір көрінісі.
Сондықтан бұл есімді иелену – тек абырой ғана емес, сонымен бірге жауапкершілік пен өнегелі өмір салтына деген талапты да білдіреді.
Мінезі мен жеке қасиеттері
Ата-аналар есімді таңдағанда оның иесіне қалай әсер ететінін де ескереді. Мұхаммед есімін иеленген ер азаматтарға тән кейбір мінез-құлық ерекшеліктері жиі байқалады.
- әділдік пен шыншылдыққа бейімділік;
- білімге, рухани жетілуге ұмтылу;
- сабырлық, төзімділік және үлкендерге құрмет;
- жылы жүзділік пен мейірімділік;
- ішкі сенімділік пен өзіне деген сенім.
Бұл қасиеттер әрбір адамда бірдей болмауы мүмкін, алайда бұл есімге ие болған тұлғалар жиі жоғары моральдық нормалармен өмір сүруге талпынады.
Қазіргі замандағы орны
Бүгінгі таңда Мұхаммед есімі тек мұсылман елдерінде ғана емес, бүкіл әлемде ең жиі кездесетін ер балалардың есімі ретінде тіркелген. Оның таралуы тек діни шеңбермен шектелмей, жалпы мәдени кеңістікті де қамтиды.
- Мұхаммед – әлемдегі ең танымал есімдердің бірі. Ол Таяу Шығыс, Солтүстік Африка және Оңтүстік Азияда ерекше танымал. Тіпті Еуропадағы мұсылман диаспоралар арасында да жиі кездеседі.
- Түрлі елдерде әртүрлі транскрипцияда жазылады. Мысалы, Muhammad, Mohammed, Mehmet немесе Muhamet. Бұл – тілдік айырмашылықтарға байланысты.
- Тарихтағы көптеген танымал тұлғалар осы есімді иеленген. Олардың қатарында ғалымдар, саясаткерлер, спортшылар мен діни қайраткерлер бар. Бұл есім батылдық, даналық пен беделмен астасып кеткен.
- Кейбір ата-аналар бұл есімді екінші есім ретінде береді. Бұл – пайғамбармен рухани байланысты білдіретін, баланың өміріне береке әкеледі деген сеніммен жасалатын қадам.
- Бұл есім мектептерге, мешіттерге, қорларға ат ретінде де жиі беріледі. Ол мұсылман қоғамының рухани өзегінің, мәдени болмысының ажырамас бөлігіне айналған.
Мұхаммед есімі ғасырлар бойы өз маңызын жоғалтпай, адамзаттың жүрегінде терең орнығып келеді.
Мұхаммед есімі – жоғары рухани мәнге ие, адамгершілік пен имандылықтың символы. Бұл атау ислам өркениетінің ең киелі есімдерінің бірі ретінде адамды жауапкершілікке, шыншылдыққа және сабырға бастайды. Бұл есімді иеленген әрбір адам қоғамда өзін лайықты ұстауға, үлгі боларлық тұлғаға айналуға ұмтылуы тиіс. Мұхаммед есімі тек атау емес, ол – өмір сүру стилі мен сенімнің көрсеткіші. Бұл есімді беру – өткенге деген құрмет пен болашаққа үміттің көрінісі.
