Мазмұны
Жарнама адамзатпен бірге ғасырлар бойы жасап келеді және мәдени, экономикалық, технологиялық өзгерістерді бейнелейді. Ол әрқашан назар аудартудың және тауар мен идеяны ілгерілетудің құралы болды. Әр дәуірде ақпаратты жеткізу тәсілдері әртүрлі болғанымен, мақсат өзгерген жоқ – тұтынушыны сендіру. Бүгінде маркетингтік коммуникация күнделікті өмірдің бір бөлігіне айналды, алайда оның түп-тамыры көне замандарға кетеді. Қазіргі жарнаманы толық түсіну үшін оның эволюциясына көз жүгірту қажет.
Жарнаманың алғашқы қадамдары
Жарнаманың бастауын базарлар мен сауда алаңдарынан көруге болады. Адамдар тауарын өзгелерден ерекшелеу үшін түрлі амалдар ойлап тапты.
- көшедегі жаршылар дауысты қатты шығарып, өнімге назар аудартты;
- қала қабырғаларына алдағы шаралар жайлы жазбалар қалдырылды;
- Ежелгі Мысырда папирусқа жазылған хабарландырулар қолданылды;
- антикалық дәуірде шеберлер үйлеріне кәсібін білдіретін таңбалар іліп қойды;
- орта ғасырларда қолөнершілер тауардың бейнесі бар ағаш немесе металл белгі жасады.
Бұл қарапайым үлгілер жарнаманың әрқашан қолжетімді байланыс құралдарына негізделгенін көрсетеді.
Афишалар мен баспа сөз
Кітап басу ісінің пайда болуы жарнаманың жаңа дәуірін бастады. Енді көп тиражды хабарландырулар мен парақшаларды тарату мүмкін болды.
- XV ғасырда Еуропада алғашқы баспа жарнамалары шықты. Олар жәрмеңкелер мен тауарлар жайлы ақпарат берді. Халықтың сауаттылығы шектеулі болса да, әсері айтарлықтай болды.
- Афишалар қала мәдениетінің бөлігіне айналды. Театр қойылымдары мен саяси оқиғаларға назар аударту үшін көшелерге ілінді. Үлкен әріптер мен ашық түстер оларды есте қаларлық етті.
- XVII–XVIII ғасырларда газеттер негізгі жарнама құралы болды. Олар ауқымды аудиторияға жетіп, жаңа форматтар ұсынды. Уақыт өте келе жарнама басылымдардың басты табыс көзіне айналды.
Баспа мүмкіндіктерінің кеңеюі жарнаманы қоғамдық институт деңгейіне көтерді.
Радио мен теледидар
XX ғасыр коммуникация саласында үлкен серпіліс әкелді. Радио мен теледидардың таралуы жарнамаға жаңа арналар ашты.
- радиороликтер миллиондаған тыңдарманға бір мезетте жолданды;
- дыбыстың әсері хабарламаны сенімдірек етті;
- теледидар бейне мен дыбысты біріктіріп, ықпалды арттырды;
- алғашқы телереклама қарапайым болғанымен, тез танымал болды;
- жарнамалық блоктар хабар тарату жүйесінің тұрақты бөлігіне айналды.
Бұл өзгерістер жарнаманы қуатты ықпал ету құралына айналдырды.
Сыртқы жарнаманың ықпалы
Электронды арналармен қатар сыртқы жарнама да дамыды. Ол жаяу жүргіншілер мен көлік жүргізушілеріне әсер етіп, қаланың бейнесін қалыптастырды.
- Үйлердің қабырғасындағы плакаттар сәулеттік кеңістіктің бөлігі болды. Дизайны жетілдіріліп, бейнелері әсерлі шықты. Бұл мегаполис тұрғындарына күшті ықпал етті.
- Жарықтандырылған тақтайшалар мен неон шамдары динамика қосты. Түнгі көшелер жарқырап, жарнаманы елемеу мүмкін болмай қалды.
- Билбордтар бәсекенің символына айналды. Қаншалықты үлкен әрі ерекше болса, соғұрлым көп назар аударылды. Компаниялар өзгеше шешімдер арқылы ерекшеленуге тырысты.
Сыртқы жарнама қалалық ортадағы қалыпты құбылысқа айналды.
Интернет пен digital дәуірі
XX ғасырдың соңы мен XXI ғасырдың басы жарнаманың табиғатын түбегейлі өзгертті. Цифрлық технологиялар бизнеске жаңа мүмкіндіктер ашты.
- алғашқы интернет-баннерлер жарнаманың жаңа құралы болды;
- іздеу жүйесін оңтайландыру компанияларды жоғарғы орынға шығарды;
- әлеуметтік желілер аудиторияны дәл таңдау мүмкіндігін берді;
- бейнереклама теледидардағы форматтардың бір бөлігін ығыстырды;
- контент-маркетинг пен блогерлер нарықтағы негізгі ойыншыға айналды.
Digital-жарнама тек қамту аясын кеңейтіп қана қоймай, тұтынушымен қарым-қатынастың өзін өзгертіп, оны интерактивті етті.
Жарнаманың тарихы оның қоғаммен және технологиямен бірге дамығанын дәлелдейді. Көшедегі қарапайым жаршыдан бастап күрделі цифрлық стратегияларға дейінгі жол ұзақ әрі қызық болды. Әр дәуір маркетинг құралдарын жетілдіріп, жаңа мазмұн қосты. Қазіргі таңда жарнама жаһандық ақпараттық кеңістіктің маңызды бөлігі болып отыр. Оның болашағы инновациялар мен қоғам сұранысына тікелей байланысты, сондықтан даму жалғаса бермек.
