Антарктида адамзат үшін әрдайым ерекше қызығушылық пен құрмет тудыратын өңір болып қала береді. Бұл мұзды құрлық – Жердің ең жұмбақ әрі қатал аймағының бірі. Судың қатты суығы мен оқшаулануына қарамастан, зерттеушілер Антарктидадан жаңа мәліметтер мен құпияларды ашуды жалғастыруда. Мұнда табиғаттың ерекше құбылыстары, жануарлар әлемінің бірегей өкілдері мен өзге жерде кездеспейтін рекордтар шоғырланған. Осы мақалада мұзды материк туралы ең қызықты әрі ерекше деректерді жинақтадық.
- Антарктида – Жердің ең оңтүстік құрлығы. Оның басым бөлігі қалыңдығы төрт шақырымнан асатын мұз қабатымен жабылған.
- Бұл материкте планетадағы ең төменгі температура тіркелген. 1983 жылы мұнда минус 89,2 градус Цельсий көрсеткіші тіркелді.
- Қыста поляр түні үш айдан аса уақытқа созылады. Осы кезеңде күн көкжиектен шықпайды.
- Жазда, керісінше, поляр күні орнайды. Бұл кезде күн тәулік бойы батып немесе шықпай, айрықша атмосфера туғызады.
- Антарктидада Жердегі тұщы судың шамамен 70 пайызы жинақталған. Бұл су мұз қабатының ішінде сақтаулы.
- Құрлықтың ауданы Еуропа мен Австралиядан үлкен, тек Азия, Африка және Солтүстік Америкадан ғана кіші.
- Антарктидада тұрақты тұрғындар жоқ. Мұнда тек ғылыми зерттеулер үшін уақытша экспедиция мүшелері тұрады.
- Бұл құрлықта ресми мемлекеттер немесе әкімшілік бөлініс жоқ. Оның аумағы Антарктида шартымен реттеледі.
- Материкте император пингвині, леопардты тюлень, Уэдделл тюлені, антарктикалық криль сияқты ерекше жануарлар мекендейді.
- Кейбір микроорганизмдер мен қына түрлері Антарктиданың ең қатал жағдайында да тіршілік ете алады.
- Мұз астында нағыз өзендер мен көлдер бар. Ең белгілісі – төрт шақырымдық мұзбен жабылған Восток көлі.
- Мұнда жанартаулар да кездеседі. Ең әйгілісі – Эребус жанартауы, ол кейде атқылайды.
- Антарктида – құмырсқа, маса және жылан кездеспейтін жалғыз құрлық. Климат мұндай жәндіктердің өмір сүруіне қолайсыз.
- Құрлықтан бөлініп кететін мұзды айсбергтердің көлемі тұтас қаламен пара-пар болуы мүмкін.
- Ледниктердің қозғалысы нәтижесінде материктің беті үнемі өзгереді. Мұз теңізге баяу жылжып, жаңа айсбергтерді қалыптастырады.
- Антарктиданы 1820 жылы орыс теңізшілері Лазарев пен Беллинсгаузен алғаш ашқан.
- Атмосферасының тазалығы мен мұздың шағылыстырғыштығы арқасында мұнда күн радиациясы өте жоғары.
- Антарктидадағы «оазистер» – мұз бен қардан еркін, сирек кездесетін аумақтар. Бұл жерлерде қына мен мүктер өседі.
- Әртүрлі елдердің ғылыми станциялары үнемі байланысып, ақпарат алмасып, бір-біріне көмек көрсетеді.
- Бұл құрлықта Жердегі ең күшті жел соғады. Кейде желдің жылдамдығы сағатына 300 километрден асады.
- Материктің басым бөлігі Поляр шеңберінің арғы жағында орналасқандықтан, мұнда ерекше климаттық жағдай қалыптасқан.
- Ең биік нүктесі – Аргус күмбезі, ол теңіз деңгейінен 4100 метрге жуық биіктікте орналасқан.
- Геологиялық зерттеулер Антарктиданың бір кездері орманды болғанын, мұнда ежелгі жануарлар тіршілік еткенін дәлелдейді.
- Жазда кейбір станцияларда ауа температурасы нөлден асып жығылуы мүмкін, бірақ бұл өте сирек құбылыс.
- Антарктидадағы поляр шұғыласы ерекше ашық әрі жарқын көрінеді. Мұны ұзақ түн мен мөлдір ауа қамтамасыз етеді.
- Құрлықты қоршаған суларда балық пен теңіз өнімдері мол. Дүниежүзілік антарктикалық крильдің көп бөлігі осы маңда ауланады.
- Мұнда климат, биология, астрономия және геология саласындағы халықаралық ғылыми бағдарламалар көптеп жүргізіледі.
- Антарктида – ашық аспан астындағы ерекше «зертхана», онда бүкіл планетаға әсер ететін жаһандық үдерістер зерттеледі.
Антарктида құбылыстары мен рекордтары қиялға қанат бітіріп, ғалымдар мен саяхатшыларға шабыт сыйлайды, сондай-ақ Жердің ерекше аймақтарын қорғаудың маңыздылығын еске салады. Бұл құрлық болашақта да жаңа ғылыми жаңалықтарға арқау болып, жұмбақ әрі ерекше күйінде қала бермек.
