Мазмұны
Адам ағзасындағы ішкі органдардың үйлесімді жұмысы – жалпы денсаулықтың негізі. Асқазанның қалыпты қызметі, әсіресе сөлінің қышқылдығы, тамақтың дұрыс қорытуы мен жайлылық сезімін қамтамасыз етеді. Алайда қышқылдың мөлшері шамадан тыс артқанда жағымсыз белгілер пайда болады. Жиі күйіп-жану, кекіру, тамақтан кейінгі ауырлық және ащы дәм сезіну – осындай жағдайлардың айқын көріністері. Бұл белгілер тек уақытша қолайсыздық туғызбай, ұзақ мерзімде қабыну мен жараның пайда болуына әкелуі мүмкін. Сол себепті, асқазан сөлінің қышқылдығын тиімді әрі қауіпсіз жолмен төмендету – өз денсаулығына жауапты көзқарастың маңызды қадамы.
Қышқылдықтың арту себептері
Қышқылдың мөлшері әртүрлі сыртқы және ішкі факторлардың әсерінен көбейеді. Оларды ерте анықтап, күнделікті өмір салтын реттеу арқылы жағымсыз әсердің алдын алуға болады.
Қышқылдықты арттыратын себептер:
- тұрақсыз немесе дұрыс құрылмаған тамақтану тәртібі;
- қуырылған, ащы немесе майлы тағамдарды жиі тұтыну;
- үнемі күйзеліс пен жүйке ширығуы;
- дәрі-дәрмектерді дәрігер нұсқауынсыз қабылдау;
- темекі тарту және кофеинге тәуелділік;
- Helicobacter pylori бактериясымен асқазанның зақымдануы.
Мұндай жағдайларда өмір салтын өзгерту – емнің алғашқы әрі маңызды кезеңі.
Қышқылдың көбейгенін қалай байқауға болады
Ағза ішкі теңгерімсіздік туралы белгілі белгілер арқылы хабар береді. Оларға мән беріп, уақтылы әрекет етсе, күрделі асқынудың алдын алуға болады.
Көбінесе келесі белгілер байқалады:
- тамақтан кейінгі жиі күйік пен кекіру;
- ащы немесе қышқыл дәмнің ауызда сезілуі;
- қабырға астындағы ауырлық немесе ашу;
- себепсіз жүрек айнуы;
- жеңіл тамақтан кейін де іштің керіліп, толып тұрғандай сезілуі.
Егер бұл белгілер жиі мазаласа, гастроэнтеролог дәрігерге қаралып, нақты диагноз қою қажет.
Қышқылдықты төмендететін пайдалы тағамдар
Асқазанның жай-күйін жақсартуда дұрыс тамақтану шешуші рөл атқарады. Белгілі бір тағамдар қышқылдықты бейтараптандырып, шырышты қабатты қорғауға көмектеседі.
Күнделікті ас мәзіріне қосу ұсынылатын өнімдер:
- пісірілген көкөністер мен картоп езбесі;
- буға піскен майсыз ет немесе балық;
- сұлы, күріш немесе манка ботқасы;
- банан, піскен алмұрт және тәтті алма;
- төмен қышқылды айран немесе йогурт.
Осындай тағамдар қабынуды басып, асқазан жұмысына жағымды әсер етеді.
Қышқылдықты арттыратын тағамдардан сақтану
Кейбір өнімдер асқазанның қышқылын арттырып, күйік пен жайсыздық тудырады. Уақытша олардан бас тарту – жағдайды жеңілдетудің қарапайым әрі тиімді жолы.
Қауіпті тағамдарға жататындар:
- ащы дәмдеуіштер мен соустар;
- қуырылған және ысталған тағамдар;
- қызанақ, цитрус жемістері және ананас;
- шоколад, кофе және газдалған сусындар;
- сірке суы қосылған маринадтар мен тұздалған көкөністер.
Аталған өнімдерді рационнан шығару немесе азайту қышқылдықты қалыпқа келтіруге ықпал етеді.
Өмір салтына қатысты ұсыныстар
Дұрыс тамақтанудан бөлек, күнделікті әдеттер де асқазанның күйіне әсер етеді. Қарапайым, бірақ жүйелі әрекеттер арқылы жағымсыз белгілерді азайтуға болады.
Келесі кеңестерге назар аударған жөн:
- Тамақты белгілі бір уақытта және аз мөлшермен ішіңіз. Бұл – асқазанға шамадан тыс салмақ түсуіне жол бермейтін маңызды әдет. Тамақтану аралығы 3–4 сағаттан аспауы тиіс.
- Ас ішкен соң бірден жатпаңыз. Жатқан қалып қышқылдың өңешке өтіп кетуіне жағдай жасайды. Ас ішкеннен кейін кем дегенде жарты сағат тік отыр немесе жүріңіз.
- Қысатын киім кимеңіз. Іш пен бел тұсын қысып тұратын киім асқазанға қысым түсіреді. Еркін әрі ыңғайлы киім күйік сезімінің алдын алады.
- Темекі мен спиртті ішімдіктен бас тартыңыз. Бұл зиянды әдеттер асқазан қабатын тітіркендіреді. Оларды тоқтату арқылы қышқылдық деңгейін төмендетуге болады.
- Стрестен аулақ болып, тынығуға уақыт бөліңіз. Психологиялық күйзеліс те асқазан сөлінің бөлінуін күшейтеді. Демалуға көмектесетін әдістер мен сапалы ұйқы бұл үдерісті тежейді.
Бұл кеңестер оңай көрінгенімен, оларды тұрақты түрде сақтау – денсаулыққа үлкен үлес қосады.
Табиғи және халықтық әдістер
Дәстүрлі емес, бірақ зиянсыз тәсілдер асқазанды жұмсартып, қышқылды бейтараптандыруға көмектеседі. Олар жеңіл белгілер кезінде тиімді болуы мүмкін.
Мұндай әдістерге жатады:
- түймедақ шайы – қабынуға қарсы әсер береді;
- зығыр тұқымының қайнатпасы – ішкі қабықты қорғайды;
- аздап жылы сүт – асқазан сөлін бейтараптандырады;
- ашқарында ішілген картоп шырыны – табиғи антацид ретінде әрекет етеді;
- бал қосылған жылы су – жағымды әрі жұмсақ тыныштандырғыш.
Бұл құралдарды қолданбас бұрын дәрігермен кеңескен жөн.
Медициналық көмектің маңыздылығы
Егер жоғарыда аталған шаралар көмектеспесе немесе белгілер үдей түссе, медициналық көмек қажет. Маман нақты диагноз қойып, дұрыс емді тағайындайды.
Медицинада жиі қолданылатын дәрі-дәрмектер:
- қышқылды бейтараптандыратын антацидтер;
- қышқыл бөлінуін азайтатын протондық сорғы тежегіштері;
- гистамин рецепторын тежейтін препараттар;
- асқазан қабатын қорғайтын гастропротекторлар;
- қажет жағдайда бактерияларға қарсы антибиотиктер.
Емдеу курсы әр адамға жеке тағайындалады және тек дәрігер бақылауымен жүзеге асуы тиіс.
Асқазан қышқылдығының жоғарылауы өмір сапасына тікелей әсер етеді. Бұл жағдайды дер кезінде бақылап, дұрыс тамақтану, зиянды әдеттерден бас тарту және денсаулыққа мән беру арқылы қалыпқа келтіруге болады. Егер белгілер ұзақ уақыт сақталса, өз бетімен емделмей, дәрігер көмегіне жүгінген дұрыс. Комплексті тәсіл – асқазан саулығын қалпына келтірудің ең тиімді жолы. Күнделікті әдеттерге ұқыптылықпен қарау – ұзақ мерзімді денсаулық кепілі.
