Табиғаттың әсемдігі мен алуан түрлілігі адамды үнемі таңғалдырады. Соның бірі әрі ерекше мысалы – Аустралия жағалауындағы Ұлы Тосқауыл рифі. Бұл тек кораллдар шоғыры емес, мыңдаған тіршілік иелері мекендейтін тұтас экожүйе. Оның күрделі құрылымы мен ғажайып әлемі әлі күнге дейін ғалымдар мен саяхатшылардың, сүңгуірлердің назарын өзіне тартады. Теңіз түбінен аспанға дейін созылған бұл табиғи нысан – Жер бетіндегі ең ғажайып мекендердің бірі. Төменде осы керемет риф туралы көпшілік біле бермейтін әрі қызықты деректермен таныса аласыз.
- Ұлы Барьер рифі – Жер бетіндегі ең ірі маржан рифі. Оның ұзындығы 2 300 шақырымнан асады. Ол ғарыштан да көрінеді.
- Аумағы бойынша риф Италиядан да үлкен. Жалпы көлемі 344 000 шаршы шақырымнан асады. Бұл оны Жердегі ең үлкен тірі құрылым етеді.
- Риф 2 900-ден астам жеке рифтерден тұрады. Олар бір-бірімен байланысып, бірыңғай теңіз экожүйесін құрайды. Сондай-ақ шамамен 900 арал осы аумақта орналасқан.
- Бұл рифтің пайда болу тарихы 20 миллион жылдан асады. Ал қазіргі күйі шамамен 6 000 жыл бұрын қалыптасқан. Бүгінге дейін ол өзгеріп, жетіліп келеді.
- 1981 жылы риф ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұралар тізіміне енді. Бұл оның жаһандық деңгейдегі маңызын дәлелдейді. Риф халықаралық қорғауға алынған.
- Мұнда 1 500-ден астам балық түрі тіркелген. Олардың арасында кішкентай теңіз аттары да, ірі жыртқыштар да бар. Мұндай әртүрлілік риф құрылымының күрделілігіне байланысты.
- Аумағында 400-ге жуық маржан түрі кездеседі. Олар бүкіл рифтің негізін құрайды. Түр-түсі мен пішіні ортаның жағдайына байланысты өзгеріп отырады.
- Бұл жер теңіз тасбақаларының тіршілік ортасы болып саналады. Әлемдегі жеті түрдің алтауы осында мекендейді. Олар осы жерге ұрпақ өрбіту үшін қайта оралады.
- Риф аумағында дюгоньдер де тіршілік етеді. Бұл сирек кездесетін теңіз сүтқоректілері. Олар негізінен теңіз шөптерімен қоректенеді.
- Мұнда улы теңіз жыландары да өмір сүреді. Олар агрессивті емес, бірақ уытты. Адаммен кездесу өте сирек болады.
- Риф – қоныс аударатын құстар үшін маңызды аялдама. Кейбір түрлер ұзақ сапарында осында аялдайды. Бұл арал экожүйесі үшін үлкен рөл атқарады.
- Риф суларының мөлдірлігі планктонның аздығымен түсіндіріледі. Бұл оны сүңгуге таптырмас орынға айналдырады. Су астындағы көрініс 30 метрге дейін жетеді.
- Риф жағалаудағы аудандарды дауылдан қорғайды. Ол толқын қуатын әлсіретіп, эрозияны тежейді. Бұл жағалаудағы қалалар үшін аса маңызды.
- Риф тек тірі маржандардан тұрмайды. Онда бұрын өліп қалған, бірақ маңызды аймақтар да бар. Олар да теңіз тіршілігіне қызмет етеді.
- Маржандардың ағаруы судың температурасы жоғарылағанда болады. Бұл симбиоздағы балдырлардың жойылуына әкеледі. Температура қалпына келмесе, маржан өледі.
- Климаттың өзгеруі рифке төнетін басты қауіп. Океан қышқылдығы мен температурасы оның тіршілігін әлсіретеді. Ғалымдар оны қорғау жолдарын үздіксіз зерттеуде.
- Рифте ғылыми зерттеу орталықтары жұмыс істейді. Олар теңіз биологиясын тереңірек түсінуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, экожүйенің жай-күйін бақылайды.
- Туризм Австралияға жыл сайын миллиардтаған доллар табыс әкеледі. Мыңдаған адам рифке келіп тамашалайды. Экотуризм оның сақталуына қаржы көзі ретінде де көмектеседі.
- Туристік қызметтерге қатаң лицензиялау жүйесі қолданылады. Бұл табиғатқа келетін зиянды азайтады. Ережені бұзғандар айыппұл төлейді.
- Риф маржандары ультракүлгін жарықта жарқырайды. Бұл олардың құрамындағы флуоресцентті ақуыздарға байланысты. Бұл құбылыс медицинада да зерттеледі.
- Кейбір балықтар жынысын өзгерте алады. Бұл топ ішіндегі әлеуметтік жағдайға байланысты. Мысалы, топта аталық болмаса, бір аналық аталыққа айналады.
- Рифте алып ұлулар да тіршілік етеді. Олардың ұзындығы 1 метрге дейін жетеді. Қабыршағы түрлі-түсті болып келеді.
- Акула – риф экожүйесінің ажырамас бөлігі. Ол басқа балықтар санын реттеп отырады. Кейбір түрлері сирек кездесетіндіктен қорғалады.
- Теңіз қиярлары риф түбінде мекендейді. Олар түбін тазалап, зат алмасу процесіне қатысады. Сырттай оғаш көрінгенімен, рөлі өте маңызды.
- Ақ құм кейбір теңіз жануарларының тіршілік әрекетінен түзіледі. Мысалы, попугаятәрізді балықтар маржанды шайнап, оны құм түрінде шығарады. Осылайша ақ жағажайлар пайда болады.
- Мұнда түрлі медузалар мен сифонофорлар мекендейді. Кейбірі түнде жарық шығарады. Олар ерекше әрі әсерлі көрініс сыйлайды.
- Риф көптеген суретшілерге шабыт берген. Ол кескіндеме, кино мен әдебиетте бейнеленген. Суреттері музейлер мен коллекцияларда сақталады.
- Австралия маржандарды қалпына келтіру жобаларын жүзеге асыруда. Ол үшін фрагменттер өсіріліп, зақымданған жерлерге отырғызылады. Бұл әдіс рифтің тозуын баяулатады.
- Риф – үнемі өзгеріп отыратын тірі организм. Ол өседі, сыртқы жағдайға бейімделеді және экожүйеге әсер етеді. Адам әрекеті оның болашағына тікелей ықпал етеді.
Ұлы Тосқауыл рифі – тек табиғат ғажайыбы емес, тірі әрі нәзік экожүйе. Оны сақтау – болашақ ұрпақ алдындағы ортақ жауапкершілік. Ғылым мен саналы көзқарастың арқасында біз оны келешекке аман жеткізе аламыз. Ең бастысы – бұл байлықтың маңызын терең ұғыну.
