Өсімдіктердің табиғаттағы орны орасан зор. Олар тек ландшафты көркейтіп қоймай, ауаны тазартады, адам мен жануарға қорек көзі болады. Бірақ олардың ішінде ерекше маңызы бар бір топ бар – ол балды өсімдіктер. Мұндай өсімдіктер бал аралары үшін негізгі нектар мен тозаң көзі болып табылады. Осы өсімдіктердің арқасында аралар бал өндіреді, ал аралар өз кезегінде көптеген ауыл шаруашылық дақылдарын тозаңдандырып, жоғары өнім алуға мүмкіндік береді. Бұл мақалада балды өсімдіктердің таңғаларлық әрі пайдалы қырларын ашатын қызықты мәліметтер жинақталған.
- Ерте көктемде гүлдейтін ең алғашқы балды өсімдіктердің бірі – жолжелкен. Ол жапырақсыз-ақ гүлдеп, алғаш ұшқан араларға қорек болады.
- Ақ акацияның балы – өте мөлдір әрі хош иісті. Оның нектары тәтті әрі мол болғандықтан араларға өте ұнайды.
- Қарапайым жапырақты жөке ағашы – ең үздік балды ағаштардың бірі. Оның гүлдеу кезеңінде омарта иелері қосымша жақтаулар қоюға мәжбүр болады.
- Қызыл беде – мал азығы ретінде танымал, бірақ ол өте жақсы балды өсімдік. Оның балы таза әрі глюкозаға бай.
- Фацелия жиі арнайы бал жинау үшін егіледі. Оның күлгін гүлдері әдемі көрініп қана қоймай, көп мөлшерде нектар бөледі.
- Күнбағыс араларға мол қорек береді. Ол сырт келбетімен де, өнімділігімен де тартымды.
- Қарақұмық қою түсті, ерекше дәмді бал береді. Кей адамдарға дәмі ұнамайды, алайда оның емдік қасиеттері жоғары.
- Жалбыздың балынан сергітетін, жеңіл ментол дәмі бар өнім алынады. Бұл өсімдік те балды өсімдіктердің қатарына жатады.
- Құмайт жерлерде өсетін шегіршін (вереск) желімге ұқсас қою бал береді. Ол өте баяу ағады және ерекше дәм қалдырады.
- Таңқурай гүлдеген кезде аралар оны белсенді аралайды. Ол жемісімен ғана емес, балдық қасиетімен де пайдалы.
- Алма ағашы гүлдеген кезде бүкіл бақ аралар үшін нағыз мерекеге айналады. Бұл ағаштың жақсы тозаңдануы – мол өнімнің кепілі.
- Қарақат пен итмұрын тікенді болса да, олардың гүлдері тәтті иісті және бал жинауға өте қолайлы.
- Лаванда балы ерекше хош иісті және бактерияға қарсы әсері бар. Бұл өсімдікті тек аралар ғана емес, басқа жәндіктер де ұнатады.
- Жоңышқа құрғақшылыққа төзімді әрі гүлдері нектарға бай. Ол көбіне назардан тыс қалса да, өте бағалы бал көзі.
- Бақбақ (одуванчик) – көктемде жаппай гүлдейтін өсімдік. Бірақ оның нектары тек күшті ара отбасыларына қолжетімді.
- Боярышник қысқа мерзімде гүлдегенімен, хош иісті және қою бал береді. Оның ерекше иісі алыстан сезіледі.
- Пияздың гүлдері де аралар үшін маңызды. Кішкентай гүлдері күн шуақты кезде көп тозаң бөледі.
- Көк гүлді кекіре (василек) далада көрік беріп қана қоймай, пайдалы бал да береді. Ол гүлдеп болған соң да араларға тартымды болып қала береді.
- Каштан балы – ащылау дәмі мен жоғары антиоксиданттық қасиеттерімен танымал. Ол ұзақ сақтауға төзімді.
- Сары түсті түйетікен (донник) – хош иісті, кеш гүлдейтін өсімдік. Оның балы ұзақ уақыт сұйық күйінде сақталады.
- Эвкалипт – тропиктік өсімдік болғанымен, кей елдерде балды өсімдік ретінде өсіріледі. Оның эфир майлары бал дәміне ерекше сипат береді.
- Жай шөп саналатын көкжидек (синяк) өте көп мөлшерде нектар бөледі. Ол әсіресе кедей топырақта өсетін аймақтарда құнды.
- Рапс өте көп нектар бөледі, бірақ оның балы тез қатып қалады. Сондықтан уақытылы айырбастау қажет.
- Түймешетен (тимьян) шөпінің балы – хош иісті, ерекше дәмді. Ол негізінен жылы аймақтарда кездеседі.
- Қаратамыр (чернокорень) – сирек кездесетін, бірақ өте өнімді өсімдік. Ол өнеркәсіптік ауқымда омарта шаруашылығына пайдаланылады.
- Артишоктың балынан жағымды, жұмсақ хош иісті өнім алынады. Бұл өсімдік негізінен Жерорта теңізі елдерінде өсіріледі.
- Қызыл жоңышқа – аралар сүйіп ұшатын өсімдік. Оның балы ашық түсті, дәмі жеңіл әрі жұмсақ болады.
- Айва өте қысқа уақыт гүлдейді, бірақ сол сәтте аралар көп мөлшерде нектар жинап үлгереді.
- Өрік, шие және слива ағаштары бал дәміне нәзік жеміс иісін береді. Олардан алынған бал жиі аралас бал құрамына енеді.
- Сары акация (қараған) – құрғақ аймақтар үшін таптырмас өсімдік. Оның гүлдері ыстыққа, желге төзімді және аралар үшін нағыз қазына.
Балды өсімдіктер – тек бал мен сұлулық көзі ғана емес, сондай-ақ биологиялық әртүрлілікті, тозаңдануды және ауыл шаруашылығы өнімділігін қамтамасыз ететін тіршілік тірегі. Олардың табиғаттағы рөлі ерекше және аралардың өмір сүруінсіз бұл экожүйе ұзақ өмір сүре алмас еді. Мұндай өсімдіктер жайлы көбірек білу – қоршаған ортаға деген қамқорлықты арттырудың бір жолы. Табиғатты түсінген сайын біз оны қорғауға ұмтыламыз.
