Құстар әлемінде түрлі-түсті әрі сүйкімді қанаттылар көп, соның ішінде қызылтамақторғай ерекше орын алады. Бұл кішкентай құс ашық қызғылт шабы мен нәзік әнімен көп елдерде көктемнің, жылылықтың және көңілдің символы саналады. Торғайды бақта, саябақта және қала ішінде жиі кездестіруге болады, әрі оның адамға жақындығы көпшілікті қуантады. Суретшілер мен ақындар қызылтамақторғайды шабыт көзі деп бағалап, шығармаларында жиі бейнелейді. Бұл мақалада қызылтамақторғайдың табиғаттағы орны мен тіршілігі жайлы қызықты деректер топтастырылған.
- Қызылтамақторғай – торғайтәрізділер тұқымдасына жататын әнші құс. Оны қызғылт сары төсіне қарап оңай тануға болады.
- Әр елде бұл құсты түрліше атайды. Мысалы, ағылшын тілінде «European Robin» деп аталады.
- Бұл торғай Еуропаның барлық жерінде, сондай-ақ Солтүстік Африка мен Азияның кей өңірлерінде кездеседі. Ол әртүрлі климатқа жақсы бейімделеді.
- Қызылтамақторғай бұталар, бақтар мен саябақтарды мекендейді. Жасыл желек пен тығылуға ыңғайлы жерді ұнатады.
- Бұл құстың әні ерекше әуезді әрі таза. Көктемде еркегі жиі әрі дауыстап сайрайды, бұл арқылы ұрғашысын тартады әрі аумағын белгілейді.
- Қызылтамақторғай басқа құстардан қыс бойы да ән салып ерекшеленеді. Қыстағы сайрауы жанға жылу беріп, көктемді аңсатады.
- Бұл құс – көктемде алғаш оралатындардың бірі. Ерте жылы жерлерде жәндік іздеп жүргенін жиі байқауға болады.
- Қыста қызылтамақторғай адамға жақындап, үй маңында ұдайы азық іздейді. Тұрақты қоректендіруге тез үйренеді.
- Бұл құстың негізгі қорегі – жәндіктер мен олардың дернәсілдері. Жазда қоңыз, құрт, жұлдызқұрт аулайды.
- Күзде және қыста рационына жидек, дән мен жеміс қосылады. Бұл бейімділік торғайға қатаң жылдарда аман қалуға көмектеседі.
- Қызылтамақторғай батылдығымен танымал. Ол өз аумағын өзінен әлдеқайда үлкен құстардан да қорғай алады.
- Көп құстан ерекшелігі – адамнан қорықпайды. Бақшада жұмыс істеп жүрген адамға таяп келіп, бақылап жүреді.
- Қанық түсті төс – басқа торғайларға белгі әрі статус көрсеткіші. Неғұрлым ашық болса, мәртебесі соғұрлым жоғары болады.
- Ұясы шебер жасырылған, көбіне бұта ішінде немесе тал арасына салынған. Ұрғашысы мүк, шөп пен қабықты ұқыппен өріп, жұмсақ әрі жылы ұя жасайды.
- Бір ұяда көбіне 5–7 жұмыртқа болады. Маусым сайын бірнеше рет балапан шығара алады.
- Балапандары әлсіз әрі қорғансыз туғанымен, екі апта ішінде өсу қарқыны ерекше, содан соң ұядан ұша бастайды.
- Ұрғашы мен еркек торғай балапандарын бірдей қорғайды және азықтандырады.
- Орташа өмір сүру ұзақтығы – 2–3 жыл. Кей жағдайда табиғи ортада 8–10 жылға дейін өмір сүргендері байқалған.
- Қызылтамақторғайлар үшін негізгі қауіп – мысықтар және басқа жыртқыштар. Адам әсерінен тіршілік ортасының жойылуы да қатерлі.
- Қызылтамақторғай ұшуға шебер, бірақ ұзақ қоныс аудармайды. Көбіне сол жерде тұрақтап қалады.
- Өнер мен әдебиетте бұл құс бақыт пен үміттің, жаңарудың символы. Оны жиі ашықхаттар мен сувенирлерден көруге болады.
- Ұлыбританияда қызылтамақторғай ұлттық құс саналады. Ол пошта маркаларында, мерекелік безендіруде кеңінен қолданылады.
- Халық нанымында қызылтамақторғай бақшада көрінсе – сәттілік пен көктем жақын. Бұл құс қуаныш пен татулық әкеледі деп сенеді.
- Қызылтамақторғай дауыс пен қылық арқылы бір-бірін таниды. Әр торғайдың өзіндік сайрау мәнері бар.
- Бұл құс – бақта зиянкес жәндіктерді жоятын таптырмас көмекші. Оның арқасында өсімдіктерге зиян келтіретін жәндіктер саны азаяды.
- Торғай ерекше қызығушылық танытады. Жаңа заттарды зерттеп, өзгерістерге тез бейімделеді.
- Қатты аязда қызылтамақторғайлар шағын топ болып жүреді. Бірге болу оларды аштық пен суықтан қорғайды.
- Бұл құс тек табиғаттың сәні ғана емес, қоршаған ортаға жанашырлық таныту қажеттігін де еске салады.
Қызылтамақторғай – бау-бақша мен саябақтың ажарын кіргізіп, сайрауымен көңіл көтеретін сүйкімді қанатты. Оның мінезі мен бейімділігі құсты табиғат жанашырларына сүйікті етеді. Осындай құстардың табиғатта көбірек болуы – сұлулыққа, жақсылыққа және қамқорлыққа үндейді.
