Адам қолы тимеген табиғат аймақтары бүгінде сирек кездеседі. Мұзды кеңістіктер, айсбергтер, арктикалық желдер, сирек қоныстанған елді мекендер мен ерекше өмір салты осы өлкелердің ерекшелігін айқындайды. Солардың бірі әрі ең үлкені — Гренландия аралы. Бұл мұз құрсанған алпауыт өңір табиғат зерттеушілері мен саяхатшылар үшін әлі күнге дейін сырын бүгіп жатыр. Алып көлемі мен ерекше климатына қарамастан, бұл жер көптеген қызықты жайттарға толы. Төменде солардың ішіндегі ең таңғалдыратын 25 дерекпен таныс боласыз.
- Гренландия — Жер бетіндегі ең үлкен арал. Оның ауданы 2,1 миллион шаршы километрден асады, бұл Франция аумағынан шамамен төрт есе көп.
- Осындай көлемге қарамастан, аралда небәрі 60 мыңға жуық адам тұрады. Бұл оны әлемдегі ең сирек қоныстанған аймақтардың біріне айналдырады.
- Жердің 80 пайыздан астамын мәңгілік мұз жапқан. Мұз қабатының қалыңдығы кейбір жерлерде үш километрге дейін жетеді, оның астында тау жоталары мен жазықтар жасырынып жатыр.
- Арал Данияға тиесілі автономды аймақ саналады. Өзінің жергілікті үкіметі мен парламенті болғанымен, сыртқы саясат пен қорғаныс саласын Копенгаген бақылайды.
- «Гренландия» атауы «Жасыл жер» деген мағына береді. Бұл атауды аралды алғаш ашқан викинг Эрик Қызыл қойған, ол осылайша адамдарды жаңа жерге қоныстануға тартқысы келген.
- Аралда қолданылатын ұлттық валюта — дат кронасы. Денсаулық сақтау мен білім беру салалары да Даниямен тығыз байланысты.
- Гренландияда екі ресми тіл бар. Олар — гренланд (инуит) және дат тілдері, ал білім беру мен әкімшілік жұмыстарда екеуі де қатар қолданылады.
- Халықаралық әуе рейстері негізінен Кангерлуссуақ қаласындағы әуежай арқылы жүзеге асады. Аралдың басқа бөліктері үлкен ұшақтар үшін қолайсыз.
- Елді мекендердің арасында автомобиль жолдары жоқ. Қатынас негізінен тікұшақ, ұшақ немесе су көлігімен іске асады, ал ол ауа райына тікелей тәуелді.
- Гренландия географиялық тұрғыда Солтүстік Америка құрлығына жатады. Ол Канадаға Еуропадан жақын болғанымен, тарихи және саяси тұрғыда Даниямен байланысты.
- Бұл өңірде солтүстік шұғыла ерекше айқын көрінеді. Қыстың ашық түндерінде аспан түрлі түстерге боялып, ғажайып көрініс береді.
- Аралда орман мүлде жоқ. Климаттың қаталдығына байланысты өсімдіктер негізінен қына, мүк және аласа бұталардан тұрады.
- Жаз айларында теңіз жағалауы маңында температура +10 °C-тан жоғары болуы мүмкін. Сол мезгілде аралда арктикалық гүлдер өсіп, табиғат бір сәтке жанданады.
- Бұл жерде әлемдегі ең үлкен ұлттық парк орналасқан. Солтүстік-шығыс Гренландия ұлттық паркі 970 мың шаршы километрден астам аумақты қамтиды және тұрақты тұрғыны жоқ.
- Жергілікті халықтың бір бөлігі дәстүрлі аңшылық және балық аулаумен айналысады. Әсіресе, итбалық, белуга және бұғы сияқты жануарлар ет пен тері көзі ретінде маңызды рөл атқарады.
- Кейбір аймақтарда күн апталап батпайды. Полярлық күн шамамен екі айға дейін созылуы мүмкін, ал одан кейін ұзаққа созылатын қараңғы кезең – полярлық түн басталады.
- Климаттың өзгерісі бұл аралда айқын байқалады. Температура өсіп, мұздықтар еріп, айсбергтер бұрын-соңды болмаған жылдамдықпен бөлініп жатыр.
- Гренландияның мәдениетінде аңыз-ертегілер көп. Онда теңіз рухтары, алыптар, сиқырлы тіршілік иелері туралы хикаялар кең таралған.
- Ұлттық киімдер бисермен, аң терісімен және өрнекті кестемен безендіріледі. Мұндай киімдер мерекелік күндері киіліп, ұрпақтан-ұрпаққа беріледі.
- Аралда адамдар осыдан төрт мың жыл бұрын қоныстанған. Археологиялық деректер бірнеше қоныстану кезеңдерін дәлелдейді.
- Қалалардың көбі аралдың батыс жағалауында орналасқан. Шығыс бөлігі мұздықтар мен қатал ауа райының салдарынан адамдар үшін қолайсыз.
- Бұл жерде ауыл шаруашылығы іс жүзінде жүргізілмейді. Топырақ кедей, маусым қысқа, сондықтан негізгі азық-түлік сырттан әкелінеді.
- Мұздық қабатта Жердегі барлық тұщы судың шамамен 10 пайызы сақталған. Егер мұз түгел ерісе, дүниежүзілік мұхит деңгейі 6–7 метрге көтерілуі мүмкін.
- Ғалымдардың кейбірі мұз астында ежелгі өзен аңғарлары бар деп есептейді. Заманауи радарлар көмегімен жасырын көлдер мен тіпті метеорит кратерлеріне ұқсас құрылымдар анықталған.
- Гренландия суретшілерге, жазушыларға және кинематографтарға шабыт береді. Оның тылсым табиғаты мен айбынды көріністері шығармашылық туындыларға арқау болады.
Гренландия — Жер шарындағы ең жұмбақ әрі аз зерттелген аймақтардың бірі. Оның табиғаты, климаты, халқы мен өмір салты әлем жұртшылығының қызығушылығын тудырып отыр. Алыстығы мен қаталдығына қарамастан, бұл арал көптеген адамдар үшін нағыз ашылмаған қазына.
