Шөлейттер – тіршілік атаулыға қолайсыз көрінгенімен, табиғаттың ең күрделі әрі ғажап жүйелерінің бірі. Құрғақшылық пен аптап ыстық үстемдік құрған бұл мекендерде өмір сүру күрделі болғанымен, шөлдің өзіндік заңдылығы мен ерекшеліктері бар. Солардың бірі – Африканың оңтүстік-батысында орналасқан Намиб шөлі. Бұл – Жер бетіндегі ең көне әрі ерекше табиғи аймақтардың бірі. Намиб өзінің жұмбақ ландшафттарымен, ғажайып тіршілік формаларымен және климаттық құбылыстарымен адамды таңғалдырмай қоймайды. Төменде келтірілген мәліметтер арқылы осы бір тылсым мекеннің табиғатына тереңірек үңіле аласыз.
- Намиб – Жер шарының ең көне шөлі саналады. Ғалымдар оның жасын 55 миллион жылдан асады деп болжайды, бұл оны әлемдегі ең ежелгі шөлге айналдырады.
- «Намиб» сөзі нама тілінен аударғанда «ештеңесі жоқ жер» деген мағына береді. Алайда шын мәнінде бұл аймақта тіршілік ерекше бейімделу арқылы сақталған.
- Шөл Атлант мұхитының жағалауымен 2000 шақырымға жуық қашықтыққа созылып жатыр. Оның ені 80 мен 160 шақырым аралығында ауытқиды.
- Намиб шөлінің басты ерекшелігі – мұхит пен құм арасындағы қарама-қайшылық. Таңертең жиі байқалатын тұман шөлге ылғал жеткізіп, өсімдіктер мен жануарларға өмір сүруге мүмкіндік береді.
- Мұндағы құм төбелер әлемдегі ең биік дюналар қатарына кіреді. Мысалы, әйгілі «7-дюна» 380 метр биіктікке дейін жетеді.
- Құмның қызғылт-сары түсі құрамындағы темір тотығының әсерінен пайда болады. Уақыт өте келе бұл минералдар тотығып, төбелерге ашық реңк береді.
- Намибте 200-ге жуық қоңыз түрі мекендейді. Олардың бірі – Stenocara атты туманоуловитель, таңғы тұманнан денесіне конденсацияланған суды жинай алады.
- Тұман құрамында күніне шамамен 1 миллиметрге дейін ылғал болады. Бұл мөлшер тіршілік иелерінің өмір сүруіне жеткілікті.
- Бұл өңірде тек Намибке тән эндемик өсімдік – вельвичия өседі. Ол небәрі екі жапырақ шығарып, 2000 жылға дейін өмір сүре алады.
- Шөлде тіршілік ететін пілдер ерекше бейімделген. Олар күніне ондаған шақырым жүріп, су көздерін таба алады.
- Намибтің бір бөлігінде ұлттық парктер мен қорықтар орналасқан. Соның бірі – Намиб-Науклуфт ұлттық паркі – Африкадағы ең ірі қорғалатын аймақтардың бірі.
- Адам аяғы сирек басатын бұл мекен бастапқы табиғи келбетін сақтап қалған. Осы ерекшелігі үшін көптеген фильмдерге түсірілім алаңы ретінде таңдалған.
- Шөл ортасындағы Деадвлей – «өлі алқап» – тұзды сазды жер мен ондаған ғасыр бойы қурап қалған ағаштардан тұрады. Ағаштар тым құрғақ климаттың әсерінен шірімей, сол күйінде сақталған.
- Мұндағы ауа райы өте қатал: күндізгі температура +50°C-тан асса, түнде +10°C-тан төмен түсуі мүмкін. Мұндай температура ауытқуы тіршілікке айтарлықтай қиындық тудырады.
- Кейбір өсімдіктердің тамыр жүйесі өте тереңге бойлайды. Олар жерасты ылғалы мен тұман арқылы қоректенеді.
- Намиб шөлінде ерекше дыбыстық құбылыстар болады. Белгілі бір жағдайларда құм төбелері «ән салып» немесе уілдегендей естіледі.
- Жергілікті кесірткелер мен жыландар ыстық құмнан сақтану үшін секіріп немесе ирелеңдеп қозғалады. Бұл – дененің күйіп қалуын болдырмау әдісі.
- Куисеб өзені шөлді аймақты кесіп өтеді. Көп жағдайда құрғақ арна болып жатса да, маңындағы экожүйелерге айтарлықтай әсер етеді.
- Намиб жағалауы «Сүйектер жағалауы» деп аталады. Мұнда тұман мен ағыстардың әсерінен апатқа ұшыраған кемелер қалдықтары көп кездеседі.
- Атлант мұхиты жағалауында теңіз итбалықтарының колониялары мекендейді. Олар құмды шығанақтарда жайлы өмір сүреді.
- Желдің әсерінен құмда ерекше өрнектер мен пішіндер пайда болады. Бұл бедерлер уақыт өте өзгереді, ал шөл беті тірі сияқты қозғалып тұрады.
- Шөлде жануарлар мен құстардың көптеген түрі бар. Олардың қатарына шибөрі, түйеқұс, бөкен және түрлі бауырымен жорғалаушылар кіреді.
- Намиб аспаны – жұлдызды бақылауға ең қолайлы орындардың бірі. Жарықтың аздығы жұлдыздарды анық көруге мүмкіндік береді.
- Соссусфлей аймағындағы құм төбелеріне туристер көп келеді. Таң мен кеш мезгілдеріндегі түрлі-түсті құм пейзаждары көпшілікті таңдай қақтырады.
- Шөлдегі жел климат пен бедердің қалыптасуына әсер етеді. Ол құм бөлшектерін тасымалдап, тасты мүсіндеп, «құм өзендері» сияқты құбылыстар туғызады.
- Намиб ауа ағындары мен мұхит ағыстарына ықпал етеді. Мұндағы атмосфералық массалар көрші өңірлердің ауа райын да өзгерте алады.
Намиб шөлі – бір қарағанда тіршіліксіз көрінгенімен, табиғаттың ғажайып үлгісі. Онда тіршілік пен өлі табиғат арасында нәзік тепе-теңдік бар. Оның флорасы мен фаунасы, ерекше рельефтері мен климаттық ерекшеліктері адамзатқа бейімделу мен төзімділіктің шынайы мысалын көрсетеді. Бұл 26 дерек – шөлдің сырын ашуға бағытталған кішкене ғана қадам. Намиб – зерттелуге тұрарлық, ерекше әлем.
