Тибет – тылсымға, рухани байлыққа және ерекше табиғи құбылыстарға толы аймақ. Бұл таулы өлкеге ғасырлар бойы саяхатшылар, ойшылдар мен ақиқат іздеушілер қызығушылық танытқан. Мұнда көне дәстүрлер, таңғажайып діни рәсімдер мен сабырлы, табиғатпен үйлесімді өмір салты қалыптасқан. Ерекше географиясы, сирек жануарлары мен көркем табиғаты Тибетті әлем зерттеушілерін таңдандырған айрықша мекенге айналдырды. Төменде осы жұмбақ әлемді тереңірек тануға көмектесетін ең қызықты деректер жинақталған.
- Тибетті «әлемнің шатыры» деп атайды. Орташа биіктігі 4 000 метрден асады, ал оның ең биік шыңдары бұдан да биік орналасқан.
- Гималай таулары Тибетті Үндістан мен Непалдан бөліп тұр. Ең атақты шыңдары – Эверест пен Чогори, олар жер бетіндегі ең биік нүкте саналады.
- Өңірдің басты қаласы – Лхаса. Мұнда аты аңызға айналған Потала сарайы орналасқан, ол тибет мәдениетінің символына айналған және далаи-ламалардың резиденциясы болған.
- Тибет климаты қатал: қыста ауа температурасы минус 30 градусқа дейін төмендейді, жазда да салқын әрі желді болып келеді.
- Биік платодағы ауа құрамында оттегі аз. Мұнда келген адамдарға бейімделу үшін уақыт керек, әйтпесе таулы аймақ ауруына ұшырауы мүмкін.
- Тибеттіктердің басым көпшілігі буддизм дінін ұстанады. Бұл сенім өңірдің дәстүріне, сәулетіне, күнделікті тұрмысына зор ықпал етті.
- Аймақта жүздеген ғибадатхана мен монастырь бар. Кейбіреуі бірнеше ғасыр бұрын салынған, оларға әлемнің түкпір-түкпірінен қажылар келеді.
- Тибеттің ең белгілі монахы – далаи-лама, ол бүкіл халықтың рухани көсемі болып есептеледі. Оның басты ілімдері – мейірімділік, бейбітшілік және ішкі үйлесім.
- Тибеттегі көптеген мейрамдар би билеумен, діни салт-жоралғымен, ұжымдық дұғалармен ерекшеленеді. Әсіресе, Лосар – Жаңа жыл мейрамының рәсімдері өте әсерлі өтеді.
- Тибет тілі қытай-тибет тілдік тобына жатады және көне жазуы бар. Онда көптеген ескі сөздер мен тұрақты тіркестер сақталған.
- Бұл аймақта қар барысы – өте сирек кездесетін ерекше аң мекендейді. Оны табиғатта кездестіру – үлкен сәттілік.
- Як – елдің басты символдарының бірі. Бұл жануар сүт, жүн, әрі жүк тасуға таптырмас серік саналады.
- Тибетте аты әйгілі алтын тамыр (родиола) өседі. Оны жергілікті халық ағзаны нығайтатын күшті адаптоген деп бағалайды.
- Ұлттық тағамдары қарапайым, дәмді әрі құнарлы. Ең танымал тағам – цампа, қуырылған арпа ұнынан дайындалады.
- Як сүтінен жасалған шай – тибет дастарқанының басты сусыны. Бұл сусын суық климатта адамды жылытатын ерекше қасиетке ие.
- Тілек тілейтін мата жалаулар – тибет үйлерінде, асулар мен монастырьларда ілінеді. Олар амандық пен бақыт әкеледі деген сенім бар.
- Тибеттіктер жанның қайта тууына, реинкарнацияға сенеді. Бұл ілім тұрмыс пен барлық салт-дәстүрге терең әсер етеді.
- Көптеген ғибадатханалар таудың биік, адам аяғы баса бермейтін жерінде орналасқан. Қажылар кейде жүздеген шақырым жаяу жүріп, сол жерге барады.
- Шигаце – аймақтың екінші маңызды қаласы. Мұнда тарихи және діни ескерткіштер сақталған.
- Тибетте күн энергиясын қолдану кең таралған. Жергілікті тұрғындар күн пеші мен панельдерін үй жылытуға және ас дайындауға пайдаланады.
- Халық суретшілері танка атты ерекше діни суреттер салады. Оларды минералды, табиғи бояулармен жасайды.
- Ең үлкен көлі – Намцо көлі. Ол тұщы сулы, ал жағалауы қасиетті орын саналады.
- Платоның кей бөлігінде мәңгі тоң басым. Бұл жағдай тұрғын үй мен ауыл шаруашылығына әсер етеді.
- Өңірде көптеген ыстық бұлақтар бар. Оларға емделу, демалу және діни рәсімдер үшін барады.
- Тибеттен Азиядағы ірі өзендер бастау алады – Янцзы, Меконг, Инд және Брахмапутра. Сол үшін Тибетті «құрлықтың су мұнарасы» деп те атайды.
- Биік таудағы медитация ерекше тиімді саналады. Мұндағы таза ауа мен тыныштық ішкі үйлесімге қол жеткізуге көмектеседі.
- Тибет емшілері фитотерапия мен тамыр соғысын диагностикалауды пайдаланады. Бұл халықтық медицина әлемге әйгілі.
- Өңірде қар адамы – йети туралы аңыздар сақталған. Тұрғындар бұл жұмбақ тіршілік иесін көргенін жиі айтады.
- Тибет ұзақ уақыт бойы шетелдіктерге жабық аймақ болды. Тек ХХ ғасырдың ортасынан бастап ғана шетелдік саяхатшылар келуге мүмкіндік алды.
- Жергілікті халық шыдамдылығымен, қонақжайлығымен және табиғатқа құрметпен қарауымен ерекшеленеді. Бұл қасиеттер биік таулы өмірде аман қалуға көмектескен.
Тибет – табиғаты мен рухани мұрасы үйлескен ғажайып өңір. Мұндағы халық ежелгі дәстүрді берік сақтап, өмірін табиғатпен бірлік пен үйлесімде өткізеді. Тибет туралы таным артып, әртүрлілік пен сұлулықты бағалауды үйренеміз. Осындай ерекше аймақты сақтау – бүкіл әлемдік мәдениет пен табиғаттың болашағына қосқан үлес.
