Теңіз әлемінде ерекше орын алатын жануарлардың бірі – тюленьдер. Бұл жануарлар суық және қоңыржай аймақтардағы теңіздер мен мұхиттарда мекендейді. Тюленьдердің табиғаты мен өмір салты зерттеушілерді ғана емес, табиғатты сүйетін адамдарды да қызықтырады. Көпшілік оларды мұз үстінде демалатын жайбарақат тіршілік иесі деп елестетеді, алайда олардың бойында сан алуан ерекше қасиеттер мен қабілеттер бар. Тюленьдердің өміріне қатысты көптеген қызықты мәліметтер ғылымға әлі толық ашылмаған. Осы мақалада сіздерге тюленьдер жайлы аз танымал әрі таңғаларлық деректерді ұсынамыз.
- Тюленьдердің терісінің астында қалың май қабаты болады. Бұл қабат суықтан қорғап, жануардың мұздай суда өздерін жайлы сезінуіне мүмкіндік береді.
- Бұл жануарлар су астында 15-30 минутқа дейін тыныс алмай жүре алады. Мұндай қабілет олар үшін әрі жемін аулауға, әрі жыртқыштардан қашуға өте маңызды.
- Тюленьдер есту қабілеті жағынан су астында да, құрлықта да ерекше сезімтал. Олардың құлақтары көзге көрінбесе де, алыстағы дыбысты анық қабылдай алады.
- Құрлықта қозғалу тюленьдерге оңай соқпайды, өйткені олардың денесі суға бейімделген. Сол себепті, жағада олар аздап икемсіз көрінеді.
- Бұл жануарлардың азығы – негізінен балық, шаянтәрізділер және былқылдақденелілер. Кейде тюленьдер кальмар секілді ірі теңіз жәндіктеріне де шабуыл жасауы мүмкін.
- Кейбір түрлері 500 метр тереңдікке дейін сүңгиді. Мұндай сүңгуге ерекше төзімділік пен физиологиялық бейімделу қажет.
- Тюленьдердің балалары өте жұмсақ әрі үлпілдек жүнмен жабылған. Бұл жүн оларды суықтан қорғап, дене жылуын сақтайды.
- Маусымдық көшу кезінде тюленьдер жүздеген шақырымға дейін жүзеді. Олар қорек іздеп не көбею үшін алысқа ұзап кетеді.
- Мұздың немесе жартастың үстінде демалатын кезде жануарлар үлкен топтарға бірігеді. Мұндай топтасу оларды суықтан қорғап, қауіпсіздік үшін қажет.
- Көптеген түрлердің шағылысуы мен төлдеуі құрлықта өтеді. Бұл шара жаңа туған төлдерді суда болатын жыртқыштардан қорғау үшін қажет.
- Тюлень аналарында аналық инстинкт жақсы дамыған. Олар төлдеріне мұқият қарап, жоғары майлы сүтімен қоректендіреді, бұл баланың тез салмақ қосуына жағдай жасайды.
- Қауіп төнгенде тюлень өз клыктарын қорғаныс ретінде қолдана алады. Сыртынан бейкүнә көрінгенімен, қауіп төнген жағдайда тюленьдер агрессия көрсете алады.
- Тюленьдердің орташа өмір сүру ұзақтығы 25-35 жыл. Егер аурулардан және жыртқыштардан аман болса, кейбірі 40 жасқа дейін өмір сүреді.
- Бұл жануарлардың терісі қысқа жүнмен жабылған, ол жыл сайын түлейді. Линька кезеңі көбіне жағада демалу уақытымен тұспа-тұс келеді.
- Тюленьдердің мұрттары – вибриссалары өте дамыған, олар түнде немесе лай суда жақсы бағдарлануға көмектеседі. Бұл мұрттар жемтікті табуда өте маңызды рөл атқарады.
- Табиғи жаулары аса көп емес, негізінен, касаткалар мен акулалар тюленьдерге қауіп төндіреді. Алайда адам факторынан – су ластануы, заңсыз аулау мен қорек қорының азаюынан келетін қауіп үлкен.
- Жер бетінде тюленьдердің отыз үшке жуық түрі бар. Әр түрдің өзіндік ерекшеліктері, өлшемі және өмір сүру салты бар.
- Кейбір тюленьдер суда сағатына 35 шақырым жылдамдықпен жүзе алады. Мұндай жылдамдық оларды жыртқыштардан құтылуға және жемін ұстауға көмектеседі.
- Бұл жануарлар түрлі дыбыстар шығара алады – үргеннен бастап, уілдегенге дейін. Әсіресе көбею маусымында тюленьдердің дыбыстық қарым-қатынасы өте маңызды.
Тюленьдер туралы осы мәліметтер олардың табиғатта ерекше рөл атқаратынын көрсетеді. Бір қарағанда қарапайым көрінетін бұл жануарлар шын мәнінде ерекше бейімделгіш әрі керемет қабілеттерге ие.
Тюленьдердің ерекшеліктерін зерттеу арқылы біз теңіз әлемінің байлығын танимыз, табиғатты бағалаймыз. Бұл жануарларға ұқыпты қарау – болашақ ұрпақ үшін олардың санын сақтауға көмектеседі. Тюленьдер – теңіз экожүйесінің ажырамас бөлігі, оларды қорғау – әрбіріміздің ортақ міндетіміз.
