Мазмұны
Қаржылық тұрақтылық – болашаққа сенімділік пен еркіндіктің негізі. Түскен табысты тиімді игеру мен шығындарды басқару – тек үлкен мақсаттарға жетудің құралы ғана емес, сонымен қатар күнделікті өмірді жеңілдететін маңызды дағды. Жеке қаржыны басқару үшін міндетті түрде экономист болу қажет емес – қарапайым ережелер мен жүйелі әдеттер жеткілікті. Ақшаны жоспарлау – бір реттік шара емес, адамның өмір салтына айналуы тиіс күнделікті әрекет. Бұл мақалада жеке бюджет құрудың негізгі қағидалары мен тәжірибеде қолдануға болатын тиімді тәсілдері ұсынылады.
Қаржылық жағдайыңызды талдаудан бастаңыз
Қаражатты дұрыс жоспарлау үшін ең алдымен табысыңыз бен шығыныңыздың нақты көлемін анықтап алу керек. Қолда бар ресурстарды нақты түсіну – тұрақты әрі тиімді жоспарлаудың алғашқы қадамы. Көп жағдайда, тек қарапайым талдау жасау арқылы артық шығындар мен әлсіз тұстар анықталады.
Бастапқы әрекеттер:
- барлық табыс көздерін жазып шығыңыз – жалақы, стипендия, қосымша жұмыс немесе кездейсоқ түсімдер;
- бір ай бойы әрбір шығынды жазып отырыңыз – тіпті ұсақ-түйек сатып алуларды да;
- шығындарды міндетті (тұрғын үй, тамақ, жол ақысы) және ауыспалы (сауық, сыйлық, күтпеген сатып алулар) деп екіге бөліңіз;
- қайталанып тұратын, бірақ аса қажет емес шығындарды анықтаңыз;
- қолмен не арнайы қосымшалар арқылы деректерді жинақтап көріңіз.
Қаржылық жағдайға бейжай қарамай, саналы бақылау жасау – жоспарлаудың берік іргетасы.
Мақсаттар мен басымдықтарды айқындаңыз
Нақты мақсатсыз ақша ретсіз жұмсалады. Ал мақсат пен басымдық – жоспардың мазмұнын толықтырып, нәтижеге жетуге бағыт береді. Олар шынайы әрі өлшенетін болуы тиіс.
Мақсат қоюдың тиімді жолдары:
- Қысқа және ұзақ мерзімді мақсаттар қойыңыз. Мысалы, жаңа телефон сатып алу, демалысқа шығу немесе оқуға қаражат жинау – әрқайсысы өз мерзіміне, тәсіліне сәйкес келеді. Уақытпен шектелген нақты мақсат адамды ынталандырады және тәртіпке шақырады.
- Қаржылық қауіпсіздік жастығын жасаңыз. Күтпеген жағдайлар кез келген уақытта болуы мүмкін. Жеке қор көлемі кем дегенде үш айлық шығынға жетуі қажет. Бұл сенімділік пен тыныштық сыйлайды.
- Нақты нәтиже көрсетіңіз. Мақсат тек сөзбен емес, сандармен айқындалуы керек. Мысалы, «жыл соңына дейін 500 000 теңге жинау» деген нақты мақсат алға жылжуға мүмкіндік береді. Бұл тәсіл нақты қадамдармен жұмыс істеуге жол ашады.
Мақсатқа бағытталған қаржы жоспары сізді маңызды шешімдерге жүйелі түрде жетелейді.
Жеке бюджетті қалыптастырыңыз
Жинақталған ақпарат пен мақсаттарға сүйене отырып, нақты әрі шынайы бюджет жасау қажет. Бюджет – шектеу емес, еркін таңдау жасауға мүмкіндік беретін құрал. Ол кіріс пен шығысты үйлестіру арқылы өмір сапасын арттырады.
Қаржы бөлу кезіндегі негізгі қағидалар:
- ең алдымен жинаққа бөліп, қалғанын ғана жұмсаңыз;
- 50–30–20 қағидасын қолданыңыз: 50% – қажеттілікке, 30% – қалауыңызға, 20% – жинақ пен инвестицияға;
- жоспардан тыс шығындарды барынша шектеңіз;
- маусымдық шығындарды (мереке, демалыс, сақтандыру) алдын ала есептеңіз;
- күтпеген жағдайлар үшін шағын қор қалдырыңыз.
Бюджетті дұрыс құрған адам қаржысын өзі басқарып, қажетсіз күйзелістен арылады.
Жоспарды орындауды қадағалаңыз
Ең жақсы жоспардың өзі іс жүзінде орындалмаса – нәтиже бермейді. Бақылау мен талдау – тұрақтылықтың кепілі. Тұрақты тексеріс арқылы қаржы әдеттерін түзетуге және жетістіктерді нақты көруге болады.
Мынадай тәсілдер көмектеседі:
- Апта сайын шығындарды қарап отырыңыз. Жоспармен шынайы жағдайдың сәйкестігін бақылау оңай. Қажет болса, жедел түзету енгізуге болады. Бұл көп уақыт алмайды, бірақ үлкен пайда береді.
- Шектеу мен ескерту орнатыңыз. Кейбір банк қосымшаларында белгілі бір категорияға лимит қоюға мүмкіндік бар. Бұл артық шығынға жол бермейді. Қарапайым хабарламалар да өз шығыныңызға назар аударуға көмектеседі.
- Ай сайын қорытынды жасап отырыңыз. Жоспар мен нақты көрсеткіштерді салыстырып, кемшіліктер мен жетістіктерді анықтауға болады. Бұл болашақта қателіктерді қайталамауға және жақсы әдеттерді бекітуге ықпал етеді. Шағын нәтижелер де мотивацияны арттырады.
Тұрақты бақылау – қаржылық әдеттерді нығайтудың тиімді жолы.
Шығынды оңтайландырыңыз және табыс мүмкіндіктерін іздеңіз
Қаржы жоспары – тек шектеу емес, даму мен өсу құралы. Қайталанатын немесе қажетсіз шығындарды қысқартып, қосымша табыс көздерін іздеу – табысты арттырудың жолы. Бұл тәсіл қаржы ресурстарын тиімді пайдалануға көмектеседі.
Мына кеңестер пайдалы болуы мүмкін:
- пайдаланбайтын жазылымдар мен қызметтерді тоқтатыңыз;
- үйреншікті өнімдер мен қызметтерге балама іздеңіз;
- жеңілдік, кэшбэк және бонус жүйелерін тиімді қолданыңыз;
- қосымша жұмыс немесе онлайн-фриланс мүмкіндіктерін қарастырыңыз;
- қаржылық сауаттылықты арттыруға уақыт бөліңіз.
Ақшаға саналы көзқарас – табысты адамның басты ерекшелігі.
Жеке қаржыңызды жоспарлау – өз өміріңізді сенімді әрі саналы басқарудың маңызды қадамы. Дұрыс құрылымдалған бюджет шығынды бақылауға көмектесіп қана қоймай, үлкен мақсаттарға қарай жүйелі түрде жылжуға мүмкіндік береді. Қарапайым дағдылар мен тұрақты талдау арқылы қаржы әдеттеріңізді оң жолға қоюға болады. Ең бастысы – табысыңызға құрметпен қарап, шешім қабылдауда байыпты болу. Ақшаны басқару – өз өміріңізді басқару екенін ұмытпаңыз. Ал бұл – нағыз еркіндік.
