Қыс мезгілі – тыныштық пен сиқырға толы уақыт. Әр адам балалық шағында қолға түскен қар ұшқындарына таңдана қарап, олардың ерекше пішінін тамашалағаны анық. Алайда көпшілік бұл нәзік кристалдардың табиғатта алатын орнын, құрылымының күрделілігін және пайда болу жолын толық біле бермейді. Қар ұшқындары – табиғаттың нағыз өнер туындысы, олардың әрқайсысы ерекше әрі қайталанбас. Олардың ғажайып әлеміне үңілсек, қыстың сәні мен құпиясын жаңа қырынан тани аламыз.
- Әрбір қар ұшқыны қайталанбас пішінге ие. Жерге қанша қар жауса да, дәл бірдей екі ұшқынды табу мүмкін емес.
- Ұшқынның ортасында шаң-тозаңның немесе басқа ұсақ бөлшектің микроскопиялық түйіршігі жатады, оған су молекулалары жабысады.
- Қар ұшқындарының ең кең тараған түрі – алты бұрышты симметрия. Бұл судың молекулалық құрылымымен және кристалдану заңдылығымен түсіндіріледі.
- Бір ұшқынның қалыңдығы көбіне бірнеше жүзден бір миллиметрден ғана тұрады. Соған қарамастан, оның құрылысы күрделі әрі үйлесімді.
- Қар ұшқындары атмосфераның жоғарғы қабаттарында, температура нөлден төмен болғанда түзіледі. Суық күшейген сайын ұшқынның өрнегі де күрделене түседі.
- Бір ғана ұшқында миллиардтаған су молекуласы болуы мүмкін. Бұл олардың нәзіктігімен қатар, белгілі бір беріктігін қамтамасыз етеді.
- Ғалымдар ұшқындардың отыздан астам негізгі түрін ажыратады, оның ішінде жұлдыз тәрізді, бағаналы, пластинкалы және ине тәрізді пішіндер бар.
- Ең үлкен қар ұшқыны АҚШ-та XIX ғасырдың соңында табылған, оның диаметрі шамамен 38 сантиметр болған.
- Қар ұшқындарының ақ көрінуі – жарықтың шағылысуымен байланысты. Әрбір кристалдық қыр күн сәулесін шағылыстырып, жалпы ақ түсті береді.
- Белгілі бір жағдайда ұшқындар мүлдем мөлдір болуы мүмкін. Бірақ олардың көптігі мен әртүрлі орналасуы қарға ақшыл реңк береді.
- Қар ұшқындары жерге шамамен 1–1,5 метр/секунд жылдамдықпен түседі. Олардың жеңілдігі мен ерекше пішіні баяу құлап, әуеде қалқып жүруге мүмкіндік береді.
- Ауа температурасы ұшқынның өрнегіне ең көп әсер етеді. Әртүрлі ауа райында кристалдардың сыртқы түрі де өзгеше болады.
- Кейде қар ұшқындары бірігіп, үлкен түйіршікке айналады. Бұл әдетте ылғалды әрі жылырақ ауада байқалады.
- Ұшқындардың құрамында су ғана емес, түрлі қоспалар – тұз, шаң, күйе, тіпті алыстан келген бактериялар да болуы мүмкін.
- Әр кристалл кішкентай алтыбұрыштан басталады. Содан кейін оның айналасында қосымша сәулелер мен бұтақтар түзіледі.
- Кейбір қар ұшқындарын тек микроскоппен көруге болады, себебі олардың өлшемі миллиметрден де кіші.
- Жапонияда қар ұшқындарының бейнелері ұлттық ою-өрнек пен маталарда жиі кездеседі.
- Фотограф Уилсон Бентли алғашқы болып ұшқындарды суретке түсірген және екі бірдей үлгінің болмайтынын дәлелдеген.
- Кейде қар ұшқындары қуыс түтікше немесе бағана тәрізді пішінге ие болады. Мұндай түрлері көбіне қатты аязда түзіледі.
- Қар ұшқындары көз қуантумен қатар, жердегі су айналымын сақтауда маңызды рөл атқарады – көктемде топырақ пен су көздерін ылғалмен толықтырады.
Қар ұшқындары туралы біліміміз табиғатқа, қыс көріністеріне және қоршаған ортаның нәзік әлеміне жаңаша қарауға мүмкіндік береді. Осының арқасында қысқы серуен тіпті ерекше әрі қызықты саяхатқа айналуы мүмкін.
