Жер бетінде ерекше табиғи су айдындары көп болғанымен, Солтүстік Американың Ұлы көлдері ғаламшардың бірегей кереметтерінің қатарында ерекше орын алады. Бұл ірі тұщы су қоймалары көлемімен, флорасы мен фаунасының сан алуандығымен, сондай-ақ аймақтың климатына және экономикасына әсерімен танымал. Көптеген халықтың тарихында Ұлы көлдерге қатысты аңыздар, мифтер мен маңызды оқиғалар бар, ал бүгінгі саяхатшылар бұл аймақты өз көзімен көруді армандайды. Ұлы көлдер – АҚШ пен Канаданың мәдениеті мен ғылымының, шаруашылығы мен табиғатының ажырамас бөлшегі. Әр көлдің өзіндік ерекшелігі мен қайталанбас сұлулығы бар.
- Ұлы көлдер Солтүстік Американың бес ірі тұщы су қоймасынан тұрады. Олардың қатарына Жоғарғы, Гурон, Мичиган, Эри және Онтарио көлдері кіреді.
- Жалпы ауданы жағынан бұл жүйе әлемдегі ең үлкен тұщы су көлдері саналады. Көлдердің аумағы шамамен 244 мың шаршы шақырымды құрайды.
- Ұлы көлдерде әлемдегі тұщы судың 21 пайызы жинақталған. Тек Антарктида мен Гренландия мұз және қар көлемі бойынша ғана алда.
- Жоғарғы көл – көлемі жағынан жер шарындағы ең үлкен тұщы көл. Оның аумағы 82 мың шаршы шақырымнан асады.
- Мичиган көлі – тек АҚШ аумағында орналасқан жалғыз көл. Қалған төртеуі АҚШ пен Канада арасында шекара бойында жатыр.
- Жүйедегі ең терең көл – Жоғарғы көл, оның максималды тереңдігі 406 метрге жетеді. Бұл биік ғимаратпен салыстыруға болады.
- Ұлы көлдердің жағасында 35 мыңнан астам арал бар. Ең ірісі – Манитулин аралы, ол Гурон көлінде орналасқан.
- Манитулин – дүние жүзіндегі тұщы көлдегі ең үлкен арал. Оның аумағы 2,7 мың шаршы шақырымнан асады.
- Бұл көлдердің жағалауын АҚШ-тың сегіз штаты мен Канаданың Онтарио провинциясы шайып жатыр. Географиялық орналасуы аймаққа мәдени және экономикалық тұрғыдан зор ықпал етеді.
- Көлдер арқылы жүздеген өзен мен бұлақ ағып өтеді, ал олардың бассейндері арналар жүйесі арқылы байланысқан. Осылайша өңірлер арасындағы жүк тасымалы жеңілдеген.
- Ұлы көлдер Солтүстік Американың кеме қатынасында ерекше рөл атқарады. Арналар мен шлюздер жүйесі арқылы Атлант мұхитынан құрлықтың орталығына дейін жүруге болады.
- Көлдер маңындағы климат қыста жұмсарып, жазда салқындау болады. Себебі су бетіндегі ауа құрлыққа қарағанда баяу қызады да, баяу салқындайды.
- Бұл көлдерде 170-тен астам балық түрі тіршілік етеді. Олардың ішінде кәсіптік маңызы бар және сирек кездесетін қорғалатын түрлері бар.
- Ұлы көлдердің жағасында ерекше жануарлар мен өсімдіктердің алуан түрі кездеседі. Экожүйесі батпақ, құмды төбе, орман және шалғындардан тұрады.
- Көлдердің жағасында орналасқан құмды жағажайлар әлемдегі ең ұзын тұщы су жағажайларының қатарына енеді. Олар жүздеген шақырымға созылып жатыр.
- Әр көлге қатысты жергілікті халықтың өз аңызы мен мифі бар. Солтүстік Американың байырғы тұрғындары бұл суларды киелі деп санаған.
- XIX-XX ғасырларда көлдер арқылы маңызды сауда жолдары өткен. Мұнда өндіріс дамып, ірі порттар салынған.
- Ұлы көлдер маңында ауа райы жылдам өзгереді. Жазда қатты найзағай, дауыл жиі болса, қыста боран соғады.
- Көл түбінде мыңдаған суға батқан кемелер бар. Ең әйгілілері – 1913 жылғы «Ұлы көлдер дауылы» кезінде суға кеткен кемелер.
- Кейбір су астындағы кемелер суға сүңгу мен зерттеулер үшін ерекше тартымды нысанға айналған. Судың салқындығы мен тазалығы оларды жақсы күйде сақтайды.
- Ұлы көлдер аумағында көптеген ұлттық саябақ пен қорық орналасқан. Олар сирек жануарлар мен өсімдіктерді қорғайды.
- Көлдер АҚШ пен Канада тұрғындарының миллиондаған халқын ауыз сумен қамтамасыз етеді. Су сапасы экологиялық қызметтер тарапынан қатаң бақыланады.
- Көлдерде экологиялық мәселелер де бар: ластану, бөгде түрлердің пайда болуы және балық қорының азаюы. Ғалымдар мен экологтар бұл аймақты сақтау үшін жүйелі жұмыс жүргізуде.
- Макиноу көпірі – Мичиган мен Гурон көлдерінің арасын жалғайтын әлемдегі ең ұзын аспалы көпірлердің бірі. Оның ұзындығы 8 шақырымға жуықтайды.
- Қыста көлдердің беті көбіне мұзбен жабылады, бірақ олардың кейбірі тереңдігі мен ауқымына байланысты толық қатпайды.
- Ұлы көлдер мен Миссисипи өзенінің суайрығы Чикаго жағалауымен өтеді. Дәл осы жерде алғашқы гидротехникалық жобалар жүзеге асқан.
- Бұл су айдындарының табиғи байлығы мен қайталанбас көрінісі ақындарға, суретшілер мен фотографтарға шабыт береді. Ұлы көлдер Солтүстік Американың табиғи жауһары саналады.
Ұлы көлдер туралы қызықты деректер олардың экология, экономика және мәдениет үшін қаншалықты маңызды екенін дәлелдейді. Табиғи ерекшеліктері мен сұлулығы бұл өңірді ерекше әрі қайталанбас етеді.
Ұлы көлдерді қорғау – Жердің болашағы мен тұщы су ресурстарын сақтау үшін маңызды. Олардың табиғи құпиялары мен сұлулығы әлі талай ұрпаққа шабыт сыйлайды.
