Исландия – табиғаттың ерекше құбылыстары мен өзгеше ландшафттарымен танымал ел. Осы мемлекеттің көп бөлігін алып жатқан лава алқаптары елдің визиттік картасына айналған. Жанартаулардың белсенділігі мыңдаған жылдар бойы Исландияның бет-бейнесін қалыптастырды, ал қазіргі күні де бұл процесс жалғасуда. Лава ағындары тек географияны ғана емес, халықтың тұрмысын, мәдениетін және елдің өзіндік рухын да айқындайды. Ғалымдар мен туристер Исландияға осындай табиғи ғажайыптарды зерттеп, тамашалау үшін жиі келеді. Төменде осы бірегей аралдың лавасымен байланысты 26 қызықты дерек жинақталған.
- Исландия Орта Атлантикалық жотада орналасқан, сондықтан мұнда жанартаулар өте белсенді.
- Соңғы 1100 жылда ел аумағында екі жүзден астам жанартау атқылауы тіркелген. Көп жағдайда лава ағыны бірге жүреді.
- Соңғы мыңжылдықта құрлықтағы барлық лаваның үштен бірі дәл осы жерде жер бетіне шыққан.
- Елдің шамамен 11% аумағы лавамен жабылған. Бұл Исландияның жалпы ауданы үшін үлкен көрсеткіш.
- Ең ірі лавалық алқап – Элдхраун – 1783 жылғы Лаки жанартауы атқылауынан кейін пайда болды. Оның көлемі кейбір еуропалық мемлекеттерге тең.
- Лава әртүрлі пішінге ие бола алады: тегіс ағын, ирек құрылым немесе ерекше үңгірлер.
- Лаваның түсі құрамындағы минералдар мен суыну температурасына байланысты ашық қызылдан қою қараға дейін өзгереді.
- Кейбір лавалық формациялар соншалықты ерекше көрінеді, олар кино мен сериалдарда жиі түсірілім алаңы ретінде пайдаланылады.
- Лава ауада тез қатайып, бетінде қатты қыртыс түзіледі, ал оның астында әлі де ыстық ағын жүруі мүмкін.
- Исландияда лавалық туннельдер – бұрын ағып, қата бастаған лаваның орны – жиі кездеседі.
- Лава алқаптарында ерекше қына мен мүк өседі, олар жаңа қатқан жыныста да өсіп шыға алады.
- Жергілікті халық лавалық үңгірлерді ауа райынан паналауға немесе азық-түлік сақтауға пайдаланған.
- Лава тасынан үйлер мен шаруашылық құрылыстар салу дәстүрі бар, себебі бұл материал мықты әрі желге төзімді.
- Ыстық лава суға тигенде, бу атқылауы мен жаңа құрлық учаскелерін түзетін жарылыстар болады.
- Жанартаулардың белсенділігі елдің картасын үнемі өзгертіп отырады: Исландияның көлемі өсіп, жаңа қойнаулар мен аралдар түзіледі.
- Лава ландшафттары өте алуан түрлі – тегіс жазықтардан бастап тік тастар мен шатқалдарға дейін.
- Кейбір аймақтарда лаваның қалың қабаты жүруді қиындатады, сондықтан арнайы аяқ киім қажет болады.
- Исландия лавасында өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығына қажетті көптеген минералдар бар.
- Жаһаннан туристер осында келіп, әйгілі лавалық алқаптар мен үңгірлерді көреді.
- Қатқан лава ағымдары солтүстік шұғыласы көрінетін тамаша табиғи алаңға айналады.
- Исландияда лавалық туннельдерге кәсіби гидпен экскурсиялар ұйымдастырылады.
- Лава далалары мен жарықтары геология мен жанартау ғылымы үшін маңызды зерттеу нысаны.
- Ел аңыздарында лавалық үңгірлерде ерекше жаратылыстар өмір сүреді деп сенеді.
- Лаваның ерекше пішіндері суретшілерді, фотографтарды және жазушыларды шабыттандырады.
- Жанартау атқылауынан кейін кейде жаңа лавада ыстық бұлақтар мен гейзерлер пайда болады.
- Исландия ландшафттары әлі де өзгеріп жатыр, өйткені жанартау белсенділігі еш тоқтаған емес.
Бұл деректер арал табиғатының үнемі қозғалыста және ерекше екенін дәлелдейді. Лава – Исландияның сыртқы көрінісін ғана емес, ұлттық мәдениет пен халық санасын да қалыптастырған маңызды фактор. Қорытындылай келе, лава алқаптары мен олардың формациялары – тек геологиялық құбылыс емес, елдің тарихы мен мәдениетінің ажырамас бөлігі. Исландияны ерекше етіп тұрған дәл осы жанартаулық табиғат, ал әрбір жаңа лава ағымы бұл жұмбақ елдің жаңа қырын ашуға мүмкіндік береді. Осындай қызықты деректер табиғат заңдылықтарын түсініп, планетамыздың ерекше сұлулығын бағалауға септігін тигізеді.
